• 
• 

Medezeggenschap en AI

Wat is AI?

AI is digitale technologie die allerlei gegevens gebruikt om patronen te herkennen en automatisch taken uit te voeren. Die gegevens kunnen bestaan uit tekst, beelden en geluid. Met behulp van die gegevens kan het systeem leren automatisch bepaalde opdrachten uit te voeren.

Enkele voorbeelden:

1. Een app die werknemers in de groenvoorziening vertelt wat ze op een bepaalde locatie precies moeten doen.
2. Een chatbot die de klant aan de hand van zijn vraag of klacht van informatie voorziet, of naar een medewerker verwijst die vervolgens de klant efficiënter kan helpen.
3. Een app die controleert of een patiënt het juiste medicijn krijgt toegediend.
4. Een systeem voor automatisch kentekenherkenning gekoppeld aan een betalingssysteem.

Wet- en regelgeving

AI-verordening

De AI-verordening zorgt ervoor dat iedereen in Europa erop kan vertrouwen dat AI-systemen veilig werken en dat de grondrechten van burgers beschermd zijn. In de AI-verordening staan regels voor het verantwoord ontwikkelen en gebruiken van AI door bedrijven, overheden en andere organisaties.

AI-toepassingen kunnen risico’s met zich meebrengen. De AI-verordening onderscheidt vier risiconiveaus:
- onaanvaardbaar (acuut gevaar). Voorbeeld: Systeem voor emotieherkenning in de werkomgeving.
- hoog risico. Voorbeeld: Systeem dat automatisch cv’s selecteert in een wervings- en selectieprocedure.
- beperkt risico. Voorbeeld: Systeem voor automatische nummerbordherkenning.
- minimaal risico. Voorbeeld: een chatbot.

Afhankelijk van het risiconiveau zijn er andere (voorzorgs)maatregelen nodig.

Algemene verordening gegevensbescherming (AVG)

De AVG stelt regels vast over hoe ondernemingen persoonsgegevens mogen verzamelen, gebruiken en opslaan, en geeft burgers rechten met betrekking tot hun gegevens. Het doel is om de privacy van individuen te beschermen tegen misbruik van hun gegevens.

Wet politiegegevens (WPG)

De WPG regelt de rechten en de plichten van de politie zelf, maar ook die van de burger, voor wat betreft het verwerken van politiegegevens. Politiegegevens zijn persoonsgegevens die in het kader van de politietaak worden verwerkt.

Wet op de ondernemingsraden (WOR)

De WOR regelt de medezeggenschap van werknemers en hoe zij met de ondernemer het gesprek kunnen voeren over belangrijke onderwerpen voor organisatie en werknemers.

Aandachtspunten voor de or of pvt

AI-tools kunnen op verschillende manieren invloed op het werk en de onderneming hebben. Niet alleen op de korte, maar ook op de lange termijn.

Verwacht invloed van AI op:
- aantal en type functies in de organisatie;
- arbeidsomstandigheden: zoals autonomie, sociale relaties, eerlijke en rechtvaardige behandeling, fysieke en mentale belasting;
- arbeidsinhoud: wat gaat er veranderen in het werk (complexiteit, creativiteit, diversiteit) en wat betekent dat voor competenties;
- arbeidsorganisatie: hoe wordt de organisatie aan de nieuwe technologie aangepast (of andersom) en op welke wijze en wanneer worden medewerkers daarbij betrokken;
- (relaties met) stakeholders, zoals klanten, toeleveranciers, omwonenden;
- interne processen en structuren;
- het personeelsbeleid: denk aan opleiding en training, loopbaanbeleid, eventuele aanpassing in functies en waardering.

Waar moet je nog meer op letten:
- de kwaliteit van de gebruikte gegevens (om discriminatie en fouten te voorkomen);
- opslag van informatie (bescherming persoonsgegevens);
- beheer van technische documentatie;
- regels voor risicobeheer, over transparantie en menselijk toezicht (denk aan het aanstellen van een AI-officer).

Welke vragen moet je in ieder geval stellen bij een advies- of instemmingsaanvraag:
- Met welk doel wil de onderneming AI inzetten?
- Hoe past AI in de doelstelling, bedrijfsprocessen en strategie van de onderneming?
- Voldoet de toepassing aan wettelijke verplichtingen (zoals AI-Verordening, AVG, WPG)?
- Wat zijn mogelijkheden voor monitoring van hoe AI werkt in de praktijk?
- Is er ruimte voor aanpassingen als de impact van de AI-tool anders is dan verwacht?

Hoe helpt de WOR bij het gesprek met de bestuurder?

De WOR biedt de or of pvt verschillende rechten.
Zorg dat je (vroeg)tijdig geïnformeerd bent, bespreek tijdens een artikel-24-overleg het (komende) beleid op het gebied van AI en hoe de medezeggenschap daarbij wordt betrokken. Bespreek tijdens overlegvergaderingen concrete voorgenomen besluiten over inzet van AI-tools (let op: er kunnen zowel advies- als instemmingsplichtige elementen aan een voorgenomen besluit kleven). Maak ook gebruik van je recht om je te scholen en om een externe deskundige in te huren, zodat je een gelijkwaardige gesprekspartner bent voor de bestuurder.

Verschil je van mening met de bestuurder over een besluit of ben je niet geïnformeerd of geraadpleegd waar dat wel had moeten gebeuren, maak dan gebruik van de bezwaarprocedures zoals genoemd bij artikel 25 of 27 WOR. Verschil je met je bestuurder van mening en komen jullie er samen niet uit, dan kun je dat voorleggen aan de Bedrijfscommissie.