Veelgestelde vragen over arbeidsomstandigheden

Een arbocatalogus is een oplossingenboek, opgesteld door sociale partners binnen een branche of sector. Het biedt werkgevers en werknemers praktische, concrete handvatten en oplossingen om de arborisico's waar werkenden op de werkvloer in de branche of sector mee te maken kunnen krijgen te beheersen.

Een arbocatalogus is niet verplicht, maar wel aan te raden. Het kan helpen bij het ontwikkelen van goed arbobeleid binnen een sector of branche. Wie met een door de Inspectie SZW goed getoetste arbocatalogus werkt, weet dat het arbobeleid voldoet aan de wettelijke normen en doelvoorschriften voor die onderdelen die in de arbocatalogus staan.

Er is sprake van een arbocatalogus, wanneer sociale partners deze samen hebben vastgesteld en de Inspectie SZW de inhoud van de catalogus positief heeft getoetst. De Inspectie toetst een arbocatalogus op verschillende criteria. De arbocatalogus moet bovendien iedere 6 jaar geactualiseerd en opnieuw getoetst worden.

Meer weten over de criteria? Ga naar de toetsingscriteria van de Inspectie SZW.

Zoek je een bestaande, goed getoetste arbocatalogus? Ga naar het Arboportaal

Voor het ontwikkelen van de inhoud van de arbocatalogus is een sector zelf verantwoordelijk. Hiervoor zullen arbodeskundigen moeten worden ingeschakeld. Dit kan zowel tijd als geld kosten.

De hosting, de service voor het online vindbaar maken van jouw arbocatalogus, biedt het Arboplatform gratis aan.

Een nieuwe arbocatalogus, maar ook de uitbreiding van een bestaande catalogus, kost tijd, geld en energie. Het Arboplatform heeft het proces in 9 stappen omschreven.

Lees de 9 stappen voor het maken van een arbocatalogus.

In de handreiking en de gebruikersgids, staan links naar nuttige aanvullende documentatie.

Download de handreiking (pdf)

Bedrijfshulpverlening is de georganiseerde hulpverlening in een bedrijf of instelling, ook wel bhv-organisatie genoemd. Een goede bhv-organisatie bestaat uit één of meer opgeleide en geoefende medewerkers die in actie komen tijdens een incident in het bedrijf. Denk hierbij aan eerste hulp bij ongevallen (EHBO), een beginnende brand of een ontruiming als gevolg van een brand.

Bij een calamiteit of incident in een bedrijf treedt de bhv op als voorpostfunctie van de professionele hulpverleningsdiensten. De bhv’ers zijn immers al op de werkplek aanwezig. De bhv’er beoordeelt en gaat direct over tot handelen om schade en letsel zoveel mogelijk te voorkomen of minstens te beperken. Hij kan snel hulp verlenen totdat ambulance, brandweer of politie is gearriveerd.

Binnen een paar minuten moet de bhv kunnen beginnen met::

• het verlenen van eerste hulp;
• het blussen van branden;
• het ontruimen van panden;
• en het inschakelen van hulpdiensten.

Bij sommige incidenten kan de bhv het alleen af en is het alarmeren van externe hulpverleners niet noodzakelijk.

De bhv’er is ook de persoon waar collega’s naartoe kunnen voor vragen over en hulp bij veiligheid in het bedrijf.

Werkgevers zijn volgens de Arbowet verplicht om te zorgen voor een gezonde en veilige werkomgeving. Een goede bhv-organisatie hoort daar ook bij. Elke organisatie moet één of meerdere bhv’ers hebben. Hoeveel, dat hangt mede af van de grootte van het bedrijf en de risico’s die er spelen. Dit verschilt vaak per branche en per organisatie. In kleine bedrijven kan de werkgever zelf de bhv-taken uitvoeren. In deze situatie moet hij wel een bhv’er aanwijzen om hem bij afwezigheid te vervangen.
In Artikel 15 Arbeidsomstandighedenwet zijn de bepalingen rondom de deskundige bijstand op het gebied van bedrijfshulpverlening te vinden.

Wil je meer weten over arbo, de toepassing van de Arbowet en goede arbeidsomstandigheden?
Lees meer

In zes stappen kun je bouwen aan een effectieve bhv-organisatie:

1. Bepaal de restrisico’s en maatgevende factoren vanuit de RI&E;
2. Bepaal of het bedrijf voldoet aan de voor de bhvrelevante wet- en regelgeving en of specifieke eisen gelden van verzekeraars en/of afnemers;
3. Stel incidentscenario’s op;
4. Bepaal de benodigde bhv-organisatie;
5. Leg de bhv-organisatie vast in een plan;
6. Borg de bhv.

Met behulp van de handreiking bedrijfshulpverlening kun je je bhv-organisatie stap voor stap inrichten

Stel je vraag dan aan het SER Arboplatform 
Wij zijn je graag van dienst.

Werkgevers zijn verantwoordelijk voor een veilige en gezonde werkplek voor hun medewerkers. Dus ook voor personeel dat alleen werkt. Voor een goede bhv-organisatie voor alleen werken moet de werkgever het volgende doen:

• Bekijk of alleen werken kan worden vermeden;
• Inventariseer vooraf welke risico’s er zijn bij het uitvoeren van de werkzaamheden;
• Inventariseer vooraf welke werkplekken extra risico’s opleveren voor alleen werken;
• Spreek een procedure voor alleen werken af en hoe hulp kan worden ingeroepen bij noodgevallen;
• Informeer de medewerkers over de risico’s en genomen maatregelen voor alleen werken.

Iemand die alleen werkt loopt in principe niet meer risico dan een werknemer die dezelfde werkzaamheden in het bijzijn van andere mensen uitvoert. Dit is anders wanneer hij door een brand of ongeval in een noodsituatie kan komen. In noodsituaties moet de alleenwerker alarm kunnen slaan om hulp te krijgen. Hij moet ook weten wat hij moet doen als het ontruimingsalarm afgaat wanneer hij alleen is.

De situaties waarin door werknemers alleen wordt gewerkt, moeten worden opgenomen in een risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E).
Meer informatie over alleen werken kun je ook vinden op het Arboportaal

COVID-19 is de ziekte die wordt veroorzaakt door het coronavirus SARS-CoV-2. De ziekte kan luchtwegklachten en koorts veroorzaken en in ernstige gevallen ademhalingsproblemen. Het virus wordt verspreid door hoesten en niezen. Via druppeltjes komt het zo in de lucht. Als andere mensen die druppeltjes inademen, of bijvoorbeeld via de handen in de mond, neus of ogen krijgen, kunnen zij besmet raken met het virus. (bron: RIVM)

Iedereen moet gezond en veilig kunnen werken. Daarom is het belangrijk voor werkgevers en werknemers wat ze kunnen doen om het risico op besmetting met het coronavirus op de werkvloer zo laag mogelijk te houden. De algemene handreiking biedt informatie en advies over te nemen preventiemaatregelen en kan van pas komen bij het coronaproof maken van bedrijven. De maatregelen zijn gebaseerd op de overheidsmaatregelen op basis van de adviezen van het RIVM.

Lees de handreiking COVID-19

Jazeker. Werkgevers moeten het risico op besmetting met het coronavirus op het werk opnemen in de Risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E). In het plan van aanpak uit de RI&E staan de maatregelen om een eventuele besmetting te voorkomen.
De handreiking COVID-19 is gericht op alle bedrijven en geeft praktische informatie en advies over arbeidsomstandigheden om het risico op besmetting met het virus zo klein mogelijk te maken. Met deze handreiking kunnen bedrijven de eerste stap naar een RI&E zetten. Zo staan in de handreiking onder andere praktische ideeën en tips over:

• Hygiënemaatregelen op het werk;
• Looproutes;
• Het gebruik van arbeidsmiddelen;
• Kleedruimtes en lunchpauzes;
• Hoe je werknemers en deskundigen kunt betrekken bij de te nemen maatregelen.

Wil je meer informatie over de RI&E? Zoek je tools om zelf een RI&E te maken?  
Ga naar het dossier RI&E

De coronamaatregelen van de overheid en de Arbowet moeten beide worden gevolgd. De adviezen van het RIVM zijn daarbij het vertrekpunt. Soms vraagt een specifieke situatie om aanvullende (preventieve) maatregelen. Arbodeskundigen kunnen werkgevers hierover adviseren. Biedt de RIVM-informatie geen uitsluitsel, dan kun je kijken of de informatie en adviezen van de WHO je verder kunnen helpen.

De meest actuele informatie over het coronavirus (COVID-19) vind je op de website van het RIVM.
Vragen? Bel 0800-1351

Op de website van de Rijksoverheid vind je alle overheidsmaatregelen over het coronavirus.

Ga naar het dossier COVID-19 voor verwijzingen naar actuele informatie, richtlijnen en kennisdocumenten voor werkgevers, werknemers en arboprofessionals om veilig en gezond te kunnen doorwerken.

Tillen, duwen en trekken zijn voorbeelden van bewegingen die lichamelijke belasting veroorzaken. Als die belasting intensief is, vaak of langdurig (repeterend) op het werk voorkomt, kan dat leiden tot lichamelijke overbelasting. Het risico op gezondheidsklachten door arbeid is dan aanwezig.
Het risico op gezondheidsklachten door arbeid kan ook ontstaan door langdurig zitten of te weinig bewegen. In die gevallen is sprake van lichamelijke onderbelasting.

Volg de onderstaande stappen

1. Inventariseer welke vormen van fysieke belasting in jouw branche voorkomen
2. Koppel fysieke belasting aan bedrijfsprocessen, functies en/of werkzaamheden
3. Maak afspraken over het acceptabele belastingniveau
4. Verzamel en beschrijf oplossingen
5. Kies welke oplossingen je in de arbocatalogus wilt opnemen
6. Maak de arbocatalogus
7. Stuur deze in ter toetsing naar Inspectie SZW
8. Maak de arbocatalogus openbaar toegankelijk (bijvoorbeeld via een website)

Meer weten? Ga dan naar het dossier over de arbocatalogus

In Hoofdstuk 5 Arbeidsomstandighedenbesluit vind je verschillende wettelijke regelingen over fysieke belasting. 

In de RI&E wordt beschreven wat de belangrijkste gezondheids- en veiligheidsrisico’s van het werk zijn. De maatregelen om fysieke onder- en overbelasting door het werk tegen te gaan, moeten in het plan van aanpak worden opgenomen. Ga voor meer informatie naar het dossier RI&E

Stel je vraag dan aan het SER Arboplatform Wij zijn je graag van dienst.

Gevaarlijke stoffen zijn stoffen die mogelijk gevaar opleveren voor de veiligheid en gezondheid van werknemers. Hiertoe behoren ook CMR-stoffen (Carcinogeen, Mutageen en Reproductietoxisch). Het betekent dat stoffen kankerverwekkend zijn, verandering in het dna kunnen veroorzaken en schadelijk zijn voor de voortplanting.

Zie ook het Overzicht van kankerverwekkende stoffen en processen

De grenswaarde is een concentratieniveau van een gevaarlijke stof in de lucht op de werkplek, zoals een gas, damp, aerosol of vezel. Bij de vaststelling van deze waarde wordt als uitgangspunt gehanteerd dat gezondheid van de werknemers én hun nageslacht niet of zo min mogelijk wordt geschaad.

Meer informatie over grenswaarden

De arbeidshygiënische strategie is kort gezegd de volgorde waarin een bedrijf maatregelen moet treffen om ervoor te zorgen dat het werk zo gezond en veilig mogelijk gedaan kan worden. In artikel 4.4 van het Arbobesluit staat beschreven wat de arbeidshygiënische strategie specifiek inhoudt voor gevaarlijke stoffen.

Vier stappen

Welke maatregelen moeten in welke volgorde door bedrijven worden genomen bij het aanpakken van gevaarlijke stoffen? Het gaat daarbij om een volgorde van vier stappen:

Stap 1: Vervang de gevaarlijke stof door een niet of minder gevaarlijke stof
Stap 2: Pas technische maatregelen, werkprocessen, uitrustingen en materialen toe die de risico’s voorkomen of beperken
Stap 3: Tref collectieve beschermingsmaatregelen bij de bron of neem organisatorische maatregelen
Stap 4: Zorg voor persoonlijke beschermingsmiddelen voor de werknemers die (kunnen) worden blootgesteld aan gevaarlijke stoffen
Vaste volgorde

Belangrijk om te onthouden is, dat je geen stappen zomaar mag overslaan bij het aanpakken van de risico’s. De maatregelen uit de volgende stap neem je pas als de eerdere stap redelijkerwijs technisch, uitvoerend of economisch niet mogelijk is. Het kan ook zijn dat het gevaar voor de veiligheid of gezondheid van werknemers door de stap niet volledig wordt weggenomen.

Let op: voor kankerverwekkende, mutagene, reprotoxische (CMR) stoffen en biologische agentia geldt dat je alleen de volgende stap maatregelen mag nemen als de eerdere stap technisch niet mogelijk is. Of de eerdere stap economisch redelijkerwijs niet mogelijk is, is daarbij niet van belang. Dit heeft te maken met de ernst van de mogelijke gevolgen van blootstelling aan kankerverwekkende en mutagene stoffen.

De Inspectie SZW heeft een document gemaakt om de vier stappen van de arbeidshygiënische strategie in meer detail en met concrete voorbeelden uit te leggen.

Een werkplekinstructiekaart (WIK) is kortgezegd de ‘vertaling’ van de informatie op een veiligheidsinformatieblad (VIB). Vaak is een VIB té technisch en uitgebreid om door werknemers op de werkvloer toe te passen. Werkgevers kunnen met behulp van een WIK duidelijke voorlichting en instructie opstellen. Deze is bestemd voor de werknemer die wordt of kan worden blootgesteld aan gevaarlijke stoffen.

Wat moet er op een WIK staan?

Op een WIK wordt aangegeven wat een werknemer moet doen om veilig te kunnen werken. Ook toont het wat hij moet doen in geval van een noodsituatie, zoals bijvoorbeeld bij een ongeval.

Op een WIK moet in ieder geval de volgende informatie staan:

• de gevaren van een specifieke stof;
• een inschatting van de werkgever over de mogelijke blootstelling;
• instructies voor het veilig werken met deze stof;
• Instructies wat te doen in geval van een calamiteit.

Is een WIK verplicht?

Vanuit hun wettelijke verantwoordelijkheid voor een gezonde en veilige werkomgeving, zijn werkgevers verplicht om goede voorlichting en instructie te geven over het gebruik van gevaarlijke stoffen. Maar in welke vorm zij dat doen, mogen zij zelf bepalen.

Het maken van een WIK is daarom aan te raden, maar het is niet wettelijk verplicht.

WIK en preventie

Een WIK kan een hulpmiddel zijn om werknemers bruikbare en leesbare informatie te geven over het product waar zij mee werken. Het bevordert de bewustwording van de risico’s die zij lopen en de maatregelen die zij moeten nemen om calamiteiten te voorkomen.

Indien zich een incident of noodsituatie met gevaarlijke stoffen voordoet, kan de WIK een belangrijk naslagwerk zijn. Daarom moet de informatie op de WIK altijd actueel zijn. Want als er informatie niet klopt of ontbreekt, kan dat gevaar opleveren voor de werknemers.

Ook dienen werknemers instructie te krijgen om de WIK te raadplegen voorafgaand aan de werkzaamheden. De WIK moet dus altijd aanwezig zijn op de werkplek.

Op een veiligheidsinformatieblad (VIB) staat informatie over de risico’s van de gevaarlijke stof en wat een bedrijf kan doen om de gevaren van de stof te beperken.

Doe de VIB-check!

 

Helaas zijn de keukentafel of het bureau op zolder vaak niet van dezelfde kwaliteit als op de kantoorwerkplek. Tips voor het inrichten van je thuiswerkplek vind je op de website van het Arboportaal en in deze infographic (pdf) van TNO, ARBO en VMN.

De werkgever moet, voor zover dat tot diens mogelijkheden behoort, zorgen voor een gezonde en veilige werkplek thuis. Dit wordt de zogenaamde zorgplicht genoemd en staat beschreven in Artikel 5.2 van het Arbeidsomstandighedenbesluit

Het ministerie van Financiën heeft een wetsvoorstel ingediend, waarin een zogenoemde ‘gerichte vrijstelling in de werkkostenregeling voor de vergoeding van bepaalde thuiswerkkosten’ wordt geïntroduceerd. Hiermee maakt het kabinet het mogelijk dat deze vergoeding vrij van loonheffingen door de werkgever kan worden toegekend. Veel werkgevers hebben aangegeven een vergoeding aan de werknemer te willen geven voor de extra kosten verbonden aan het thuiswerken. Op basis van de berekening van het Nibud stelt het kabinet voor uit te gaan van een vrijstelling voor een forfaitair bedrag van maximaal € 2 per thuisgewerkte dag of deel daarvan.
Als het wetsvoorstel wordt aangenomen kunnen werkgevers per 1 januari 2022 gebruik maken van deze gerichte vrijstelling voor thuiswerkkosten.

Voor de kosten verbonden aan het inrichten van een werkplek thuis, met inbegrip van bureaustoel en bijvoorbeeld een computer en mobiele telefoon, bestaan al zogenoemde gerichte vrijstellingen. Deze bieden de werkgever nu al de mogelijkheid deze categorie kosten vrij van loonheffingen te vergoeden.

Om de verspreiding van het coronavirus af te remmen heeft het kabinet iedereen dringend geadviseerd thuis te werken, tenzij het niet anders kan. Het is dus niet verplicht. Wil je weten of je in jouw situatie thuis kunt werken of toch op de bedrijfslocatie? Bekijk dan deze thuiswerkcriteria.

In de RI&E wordt beschreven wat de belangrijkste gezondheids- en veiligheidsrisico’s van het werk zijn. De maatregelen om besmetting met het coronavirus op de werkvloer te voorkomen moeten in het plan van aanpak worden opgenomen. Dat geldt ook voor maatregelen rondom thuiswerken. Ga voor meer informatie naar het dossier RI&E.

Heb je een andere vraag over thuiswerken of over dit dossier? Stel je vraag dan aan het SER Arboplatform Wij zijn je graag van dienst.

Preventiemedewerkers kunnen een zeer bepalende rol spelen bij de zorg voor een gezonde en veilige werkplek. Niet voor niets heeft de Arbowet het over deskundige werknemers op het gebied van preventie en bescherming.

De preventiemedewerker werkt daarbij samen met de bedrijfsarts en andere arbodienstverleners, en vervult een brugfunctie tussen werkgever en werknemers.
Zo kunnen zij bijvoorbeeld:

• een rol hebben bij het in kaart brengen en het aanpakken van de risico’s op de werkvloer;
• een centraal aanspreekpunt zijn binnen het bedrijf voor arbeidsomstandigheden;
• werknemers helpen bij een gezonde en veilige manier van werken, en
• een onafhankelijke signaalfunctie hebben voor als zaken niet goed gaan.

Iedere werkgever is verplicht om ten minste één preventiemedewerker aan te stellen. De preventiemedewerker werkt actief aan het bevorderen van de veiligheid en de gezondheid binnen het bedrijf.
De preventiemedewerker heeft de volgende wettelijke taken:

• medewerking verlenen aan de risico-inventarisatie en -evaluatie (zie ook: dossier RI&E);
• het adviseren aan en nauw samenwerken met:
  • de ondernemingsraad (OR) of personeelsvertegenwoordiging (PVT);
  • de arbodienst of bedrijfsarts;
• het uitvoeren van arbomaatregelen of daaraan meewerken.

Wil je meer weten over arbo, de toepassing van de Arbowet en goede arbeidsomstandigheden?
Dit staat er in de Arbowet en zo pas je ‘m toe
Lees meer 

• Elk bedrijf moet ten minste één preventiemedewerker in dienst hebben;
• In bedrijven met maximaal 25 werknemers, mag de werkgever zelf deze functie vervullen;
• Dat kan alleen als hij beschikt over voldoende deskundigheid, ervaring en uitrusting om deze taken naar behoren te vervullen;
• De ondernemingsraad (OR) of personeelsvertegenwoordiging (PVT) moet instemmen met de benoeming van de persoon en de positie van de preventiemedewerker;
• Dit geldt ook bij bedrijven waar de werkgever de preventiemedewerker is.

De preventiemedewerker moet beschikken over voldoende deskundigheid, ervaring en tijd om de preventietaken goed te kunnen uitvoeren.

Werkgevers zijn wettelijk verplicht om te zorgen voor een gezonde en veilige werkomgeving. Zij moeten beleid opstellen om gezondheidsrisico’s door werk en de kans op verzuim van werk te voorkomen. Dit doen zij samen met de vertegenwoordiging van werknemers (ondernemingsraad, personeelsvertegenwoordiging, vakbonden). Preventie hoort daar ook bij.
Elk bedrijf moet ten minste één preventiemedewerker in dienst hebben. In bedrijven met maximaal 25 werknemers mag de werkgever zelf deze functie vervullen. Dat kan alleen als hij beschikt over voldoende deskundigheid, ervaring en uitrusting om deze taken naar behoren te vervullen.

In Artikel 13 Arbeidsomstandighedenwet zijn de bepalingen rondom de preventiemedewerker te vinden.

Wil je meer weten over arbo, de toepassing van de Arbowet en goede arbeidsomstandigheden?
Dit staat er in de Arbowet en zo pas je ‘m toe
Lees meer

Stel je vraag dan aan het SER Arboplatform Wij zijn je graag van dienst.

In een Risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E) brengen werkgevers de arbeidsrisico’s in kaart en maken ze een plan van aanpak om deze risico’s zoveel mogelijk te beperken.

Ja, elke werkgever is verplicht om een Risico Inventarisatie en Evaluatie (RI&E) en bijbehorend plan van aanpak te maken. Dit is opgenomen in Artikel 5 van de Arbowet

Het opstellen van een RI&E is belangrijk, want het in kaart brengen en aanpakken van de risico’s helpt bij het beschermen van werknemers tegen ongevallen, ziekte en uitval. Tegelijkertijd is het opstellen van een RI&E niet altijd eenvoudig. Werknemers kunnen in bedrijven met allerlei complexe arbeidsrisico’s te maken krijgen.

Het ministerie van SZW helpt bedrijven met informatie en advies over het maken van een RI&E. Onderdeel daarvan zijn een flyer met een stappenplan voor het maken van een RI&E en een animatievideo. Daarnaast heeft het ministerie een nieuw instrument ontwikkeld waarmee bedrijven gemakkelijk direct zelf een RI&E kunnen maken. Start jouw route naar RI&E.

In de Arbowet worden geen geldigheidstermijnen genoemd. Werkgevers moeten wel zorgen dat de RI&E aansluit bij de actuele werksituatie in de organisatie. Wanneer arbeidsomstandigheden in een bedrijf veranderen, moet ook de RI&E worden aangepast. Je inventariseert dan opnieuw welke arbeidsrisico’s er zijn.

Redenen om een RI&E aan te passen kunnen bijvoorbeeld ontstaan door:

• Veranderingen binnen een organisatie, zoals door de ingebruikname van een nieuwe machine of een reorganisatie;
• Wijzigingen in wetgeving.

Besmetting met het coronavirus kan ook bij werknemers in jouw bedrijf plaatsvinden. Het risico op besmetting met het coronavirus en de manier waarop jouw organisatie dit risico aanpakt, moet in de RI&E zijn opgenomen.