‘Niet ieder brein past in een kantoortuin’
Waarom zouden we vasthouden aan één manier van werken, als geen enkel brein hetzelfde is? Neurodiversiteitsexpert Saskia Schepers pleit voor werkplekken waar breinvariatie de norm is. Met slimme keuzes kunnen werkgevers niet alleen energieverlies voorkomen, maar ook nieuwe talenten aantrekken.
Tekst: Peer van den Bouwhuijsen | Leestijd: 4 minuten
Waar zijn minder gangbare breinen bij gebaat als het gaat om werkomstandigheden?
“Voor neurodivergenten (verzamelnaam voor mensen met een minder gangbaar brein, red.) draait het vaak om energiemanagement”, zegt Schepers. “Files, overvolle treinen en andere prikkels hebben veel invloed op hun energie en concentratie. Thuis kunnen mensen met ADHD of een autistisch brein beter hun eigen ritme volgen. En laten we eerlijk zijn: de coronapandemie heeft ons laten zien dat werken op afstand prima kan.
‘Je hoeft écht niet alles voor iedereen op maat te maken’
Toen zagen we ook dat iedereen iets anders nodig heeft om goed te kunnen werken. Belangrijk is dat medewerkers zelf kiezen waar ze werken: thuis, in een open ruimte of in stilte. Zo voorkom je energielekken. Nu is de uitdaging: hoe houden we die flexibiliteit vast?”
Welke talenten brengen neurodivergenten mee naar de werkvloer?
“Neurodivergentie betekent vooral dat iemand op een andere manier denkt. Dat kan kwaliteiten opleveren zoals patroonherkenning, creativiteit, hyperfocus of analytisch denken. In de IT, bijvoorbeeld bij Microsoft en ASML, wordt daar al langer op ingespeeld. Toch benaderen veel organisaties breinvariatie nog vanuit het medisch model: alsof er iets ‘mis’ is. Maar dat is niet zo. In het sociale model worden verschillen en de meerwaarde daarvan juist omarmd. Als je dat erkent, dan voelen medewerkers zich gezien en gehoord. En dat werkt weer als een magneet op andere neurodivergenten: ‘Daar wordt wél rekening met mij gehouden!’ In deze krappe arbeidsmarkt kan dit voor werkgevers als extra voordeel uitpakken.”
Maatwerk voor iedereen; is dat haalbaar?
“Je hoeft echt niet alles voor iedereen op maat te maken, niet iedereen heeft een eigen kantoortje nodig. Wat wel kan is ruimte maken voor variatie. Geef mensen in de basis meer keuze. Dan is maatwerk juist minder vaak nodig. Een voorbeeld: iedereen verwerkt informatie op z’n eigen manier. Zorg daarom dat belangrijke informatie ook te beluisteren is. Of laat mensen kiezen of ze hun camera aanzetten tijdens online vergaderen. Het zijn kleine dingen, maar ze maken een groot verschil. Het gaat niet om privileges, maar om het wegnemen van obstakels.
Ook sociaal gedrag op de werkvloer vraagt een heroverweging. De norm is vaak: als we samen zijn, moeten we ook gezellig doen. Maar niet iedereen houdt van small talk. Sommige mensen willen direct naar de inhoud. Dat maakt hen niet minder betrokken. Kletspraatjes en professionaliteit zijn twee heel verschillende dingen.”
Leidt thuiswerken tot minder verbinding?
“Dat gaat ervan uit dat je op kantoor wél verbinding vindt. Maar bij elkaar zijn is niet hetzelfde als verbinding. Verbinding ontstaat in het gesprek. Niet per se doordat je fysiek bij elkaar zit, maar doordat je elkaar ziet en hoort.”
Gerelateerde artikelen
- Charter Diversiteit na bijna 10 jaar: Aandacht voor inclusie en diversiteit nog niet vanzelfsprekend | 29-10-2024
- We zijn nog lang niet uitgeleerd | 02-04-2024
Hoe ziet een neuro-inclusieve organisatie er in de praktijk uit?
“Het begint met de vraag: wat heb jij nodig om goed te functioneren? Belangrijk is de erkenning van verschillen. Dat kan betekenen: flexibiliteit in pauzetijden of het vooraf sturen van een agenda en vergaderstukken voor collega’s die die voorbereiding nodig hebben. Maak dit soort zaken bespreekbaar.
Ga ervan uit dat iedereen het goed wil doen, maar dat sommigen daar net iets anders voor nodig hebben. Als een collega beter werkt met een noise cancelling koptelefoon, waarom zou je dat dan ter discussie stellen? Aanpassingen voor neurodivergenten blijken overigens voor veel meer mensen goed te werken. Ik spreek daarom van ‘redelijke toevoegingen’ in plaats van aanpassingen: iets toevoegen waar veel mensen baat bij hebben. Neem de formats voor functioneringsgesprekken: sommigen vinden die structuur fijn, anderen vinden die verschrikkelijk. Bied dan de keuze: wil je dat formulier gebruiken of heb je liever een gesprek over je laatste drie projecten?”
Welke rol kan de SER spelen om organisaties neuro-inclusiever te maken?
“De SER zou kunnen helpen met richtlijnen voor werkplekken die niet alleen fysiek, maar ook mentaal toegankelijk zijn. Zoals stiltezones, een prikkelvrije ruimte of een vaste werkplek. Het gaat om het verruimen van de norm. Dat is niet alleen goed voor de twintig procent neurodivergenten, maar voor álle medewerkers. Want uiteindelijk is geen enkel brein standaard.”
