‘Visie nodig op de toekomst van arbeidsmigratie’
Jarenlang was er nauwelijks oog voor de positie van arbeidsmigranten in Nederland, laat staan beleid. Econome Malgorzata Bos-Karczewska, die onderzoek doet naar EU-arbeidsmigratie in ons land, heeft dat de laatste jaren zien veranderen. Tegelijk ontbreekt een overkoepelende visie op de toekomst van arbeidsmigratie in Nederland. “We moeten van meer naar beter.”
Tekst: Berber Bijma | Leestijd: 4 minuten
Aan het woord:
Welke knelpunten ziet u in de positie van arbeidsmigranten in Nederland?
“Huisvesting en arbeidsomstandigheden komen het meest in het nieuws. Maar er is méér dat knelt. Bijvoorbeeld het gebrek aan mogelijkheden om je als arbeidsmigrant te ontwikkelen en het gebrek aan sociale inbedding. Gemeenten en werkgevers zien arbeidsmigranten vaak als tijdelijke werknemers, maar ze zijn ook burgers. Sommigen blijven hier. Dus je moet zorgen dat zij Nederlands leren spreken en via hun werk integreren in de samenleving. Bovendien is het in het belang van de werkgevers zelf dat arbeidsmigranten zich bij- of omscholen. Er is veel onbenut potentieel, er zijn veel tekortberoepen en we kampen met vergrijzing. Deze mensen zíjn al hier, zorg dat je ze behoudt voor je bedrijf of sector.”
Welke ontwikkeling hebt u de afgelopen jaren gezien
“Er is veel veranderd sinds het rapport Geen tweederangsburgers van Emile Roemer uit oktober 2020. Dit rapport met 52 aanbevelingen vormde een keerpunt. Vóór Roemer was er zo goed als geen beleid op het gebied van arbeidsmigratie, nu is veel in gang gezet.
Rotterdam was de eerste gemeente die het rapport van Roemer omzette in een gemeentelijk meerjarig actieplan, in april 2021. Daarna volgden ook andere gemeenten.
Landelijk wordt nu een netwerk van WIN-punten uitgerold, gekoppeld aan de arbeidsmarktregio’s. WIN staat voor ‘Work in NL’, een project van het ministerie SZW. In 11 arbeidsmarktregio’s zijn al fysieke punten geopend, 23 regio’s zijn in de opstartfase. Die fysieke punten en mobiele teams zorgen onder meer voor hulp en informatievoorziening aan arbeidsmigranten in hun eigen taal en kunnen doorverwijzen naar onder meer het Juridisch Loket of het UWV. De WIN-punten zie ik als trampoline om arbeidsmigranten te helpen en hun sociale inbedding te verbeteren.
Deze maand wordt bovendien een landelijk convenant publiek-private ondersteuning EU-arbeidsmigranten ondertekend door verschillende koepelorganisaties. De bedoeling is om de werkgevers op regionaal niveau te betrekken bij het investeren in onder meer taallessen en banenmarkten voor arbeidsmigranten. Verder wordt gewerkt aan de certificering van uitzendbureaus en aan verbetering van de handhaving door de arbeidsinspectie. Kortom: er gebeurt van alles om de positie van arbeidsmigranten te verbeteren.”
Ziet u mooie voorbeelden van lokaal beleid?
“De Limburgse gemeente Horst aan de Maas werkt aan heel afgewogen beleid rond arbeidsmigratie, onder de noemer ‘Toekomst in balans’. De gemeenteraad heeft een visie met lef gepresenteerd. De verschillende – soms botsende – belangen worden met elkaar in balans gebracht. Deze gemeente kiest expliciet voor niet méér grootschalige huisvestingslocaties, maar voor brede welvaart voor iedereen. Dus óók voor de arbeidsmigranten. Zo’n route waarbij je allerlei partijen consulteert is ingewikkeld, maar wel goed.
In grote steden is de context heel anders en vinden dus ook andere gesprekken plaats. Nu al zijn Rotterdam en Den Haag bezig om arbeidsmigranten naar duurzame banen te begeleiden. Juist omdat de regionale en lokale contexten zo verschillen, is de koppeling aan de arbeidsmarktregio’s – via de WIN-punten – een goede zaak. Ook voor regionale samenwerking, want de opgaven zijn complex en overstijgen domeinen en regio’s.”
Als er zoveel in gang is gezet, is er dan nog wel een SER-advies over arbeidsmigratie nodig?
“Zeker! Want het Rijk, gemeenten en provincies zijn nu wel beleid aan het maken en uitvoeren, maar een visie op de toekomst van arbeidsmigratie ontbreekt nog. Waar willen we naartoe: welke rol moeten arbeidsmigranten in welke sectoren gaan vervullen, hoe zien we de rol van arbeidsmigratie in macro-economisch perspectief? Het beleid dat nu in gang is gezet is vooral bedoeld om de huidige situatie in goede banen te leiden. Ik hoop dat de SER komt met een overkoepelende visie op de toekomst van arbeidsmigratie. Commitment van sociale partners is van cruciaal belang. ”
Hoe ziet u zelf de toekomst van arbeidsmigratie?
“We moeten een transitie maken van meer naar beter, om onze welvaart op peil te houden. Niet steeds meer arbeidsmigranten binnenhalen voor laagwaardige arbeid, want daarmee lopen we als kleine, open economie tegen grenzen aan. Arbeidsmigratie moet de economie én de maatschappij dienen zodat arbeidsmigranten zich welkom voelen, zich verder kunnen ontwikkelen en meedoen aan onze samenleving. We moeten de omschakeling maken naar hoogwaardiger werk en aantrekkelijk blijven voor arbeidsmigranten. Door oplossingen te leveren kunnen we de negatieve sfeer rond arbeidsmigratie ten positieve keren. Ik hoop dat het volgende kabinet doorgaat op de ingeslagen weg.”
