‘De dialoog is voor alle partijen gunstig’
Maatschappelijke organisatie Arisa wil in Zuid-Azië de mensenrechten en arbeidsrechten beter waarborgen door het verbeteren van relaties tussen kwetsbare arbeiders en het management van fabrieken. Het aanpakken van misstanden in productieketens heeft een interessant bijeffect: het levert betere producten én meer productiviteit op.
Tekst: Nicole Gommers | Leestijd 4 minuten
Aan het woord:
Arisa begon in 1980 onder de naam Landelijke India Werkgroep. Programmamedewerker Diewertje Heyl: “Wij zetten ons al 45 jaar in voor arbeiders en kwetsbare groepen, zoals mensen in de laagste kasten. De focus ligt op sociale misstanden als kinderarbeid, gedwongen arbeid en discriminatie op basis van kaste. Die problemen willen we uitbannen in de ketens van Nederlandse en Europese bedrijven die een substantieel deel van hun productie uitbesteden in India en in andere Zuid-Aziatische landen. Het gaat daarbij onder meer om kleding, leer, natuursteen of groentezaden.”
Soms identificeren bedrijven in Nederland zelf misstanden in hun keten of de misstanden worden gerapporteerd door de ngo’s en vakbonden in ZuidAzië waar Arisa nauw mee samenwerkt. “Lange tijd probeerden bedrijven via audits inzicht te krijgen in mensenrechtenschendingen in hun keten. Maar gaandeweg leerden we dat veel zaken in die periodieke controles niet naar boven komen. In fabrieken met soms duizenden arbeiders zijn altijd wel misstanden. Door de angst voor negatieve scores tijdens een audit worden die onder het tapijt geveegd. Je kunt dus beter zorgen dat klachten echt worden gehoord, zodat er ruimte ontstaat voor verbetering.”
Klachten bespreekbaar maken
Tussen 2020 en 2024 liep daarom het Factory Support Programma, dat twintig kleding- en textielleveranciers in India ondersteunde bij het verbeteren van de relatie tussen werknemers en management. “Dat deden we onder meer door het opzetten en verbeteren van comités waarin beide groepen vertegenwoordigd zijn. Zo werkten we aan een dialoog tussen werknemers en managers en een verbeterd klachtensysteem op fabrieksniveau.”
Dat is geen sinecure in een land waar het voor arbeiders niet de normaalste zaak van de wereld is om voor hun rechten op te komen. Desondanks kent Heyl vele voorbeelden van successen van het Factory Support Programma, bijvoorbeeld op het vlak van excessieve werkuren, onbetaalde overuren en gedwongen arbeid. “In een fabriek mochten vrouwelijke arbeiders uit veiligheidsoverwegingen het hostel waarin ze verbleven, niet zelf in en uit. De bewegingsvrijheid van deze vrouwen was ingeperkt: een indicator van gedwongen arbeid. Tijdens een dialoogsessie werden er afspraken gemaakt. De vrouwen mogen nu zelf beslissen of ze naar buiten gaan en doen dit in groepjes.” Werknemers uit de comités halen klachten op bij hun collega’s, en maken deze bespreekbaar. “De dialoog heeft er bijvoorbeeld voor gezorgd dat mensen alsnog toegang krijgen tot sociale zekerheid en niet langer gedwongen worden overuren te maken.”
Een dialoog is niet altijd voldoende. Vaak is het ook nodig om mensen op hun rechten te wijzen. India kent een kastensysteem, ofwel hiërarchie tussen sociale groepen. “De dalits ofwel kastelozen staan onderaan deze ladder en worden gediscrimineerd, ook op de werkvloer. Zij mogen bijvoorbeeld niet van een bepaalde waterkraan drinken, hebben vaker te maken met slechte arbeidsomstandigheden en komen niet in aanmerking voor promotie. We ondersteunen vooral het werk van lokale ngo’s en dalit-rechtenorganisaties om dit thema onder de aandacht te brengen. Het is een heel lastig en gevoelig onderwerp. De dalit-rechtenorganisaties bereiken zeker resultaten, maar het is vaak drie stappen vooruit en twee terug. Omdat kastendiscriminatie onderdeel is van alles in India is het al snel een blinde vlek, ook voor mensen die zelf niet tot de laagste kasten behoren.”
Mensenrechten én productiviteit
De bereidheid van fabrieksmanagement om verbeteringen door te voeren, hangt nauw samen met hoe afnemers in Nederland zich opstellen. “Veranderen lukt alleen als de bedrijven hier willen investeren in relaties met hun leveranciers. Zij moeten in gesprek gaan en blijven, ook als er in een fabriek grove schendingen aan het licht komen. Is er geen enkele bereidheid om te verbeteren, dan is op een verantwoorde manier afscheid nemen van zo’n leverancier het enige wat een bedrijf kan doen. Helaas zijn we, mede door het uitkleden van de ‘anti-wegkijkwet’ die bedrijven verplicht om beter te weten onder welke omstandigheden hun spullen worden geproduceerd, nog te veel afhankelijk van goodwill van bedrijven.”
‘Goodwill tonen komt lokale fabrieken én Nederlandse afnemers ten goede’
Toch leert de ervaring dat goodwill tonen om ketenverbeteringen voor elkaar te krijgen, de lokale fabrieken én Nederlandse afnemers ten goede komt. “In de allereerste plaats willen we mensenrechtenschendingen in de keten uitbannen. Die rechten zijn niet onderhandelbaar. De dialoog levert meer op dan alleen een transparantere toeleveringsketen. Verbeterde klachtenmechanismen en arbeidsomstandigheden zorgen voor een veiliger sfeer op de werkvloer en voorkomen escalaties zoals stakingen. Het verloop wordt minder en fabrieken melden dat er minder vertragingen in de productie zijn. Tevreden werknemers maken minder fouten en zijn productiever. Het behoud van kennis en ervaring is voor leveranciers en afnemers behalve voor de kwaliteit ook voor de continuïteit van belang. Een nieuwe werknemer leert immers van een ervaren kracht hoe je stenen hakt of kleding maakt. Het mes snijdt aan twee kanten.”
