Wat doe je als je werkgever failliet gaat? Als robotisering je baan overbodig maakt? Of als je een andere tegenslag in je loopbaan krijgt? Het advies van bedrijfseconoom en public speaker Sabyasachi Sengupta is helder: zorg dat je een plan B hebt. Hij schreef er een boek over.
Dorine van Kesteren
In de rubriek Eigenwijs portretteren we een koploper met een geheel eigen aanpak. Dit keer: bedrijfseconoom Sabyasachi Sengupta, die het boek ‘What’s your plan B?’ schreef. Net als de SER benadrukt hij het belang van investeren in leren en ontwikkelen, een noodzaak die door de coronacrisis alleen nog maar groter is geworden (zie ook kader onderaan).
Hoe heftig baanverlies kan zijn, heeft de van oorsprong Indiase Sabyasachi Sengupta, business developer bij ABN Amro, van dichtbij meegemaakt. In 2008 werkte hij in Mumbai bij de zakenbanken Lehman Brothers en Nomura. Toen de financiële crisis toesloeg en slachtoffers maakte onder zijn collega’s, zag hij pure wanhoop. “Mensen met grote huizen, auto’s en ego’s huilden als kinderen bij de gedachte dat ze hun werk zouden kwijtraken. Later, toen ik al werkte in Nederland, had ik indringende gesprekken met een collega over haar echtgenoot die was ontslagen. Die was veranderd in een verbitterde en gefrustreerde man, die geen idee had wat hij moest doen.”
Hoe had een plan B dit kunnen voorkomen?
“De B staat voor back-up. Het is een plan om jezelf voor te bereiden op professionele tegenslagen, een plan dat voorkomt dat je in paniek raakt als de tegenslag zich daadwerkelijk voordoet.
Belangrijk is dat je een langetermijndoel hebt. Bijvoorbeeld: ceo of manager worden, een bepaald bedrag op de bank of een goede werkprivébalans. Dat doel bereik je in kleine stappen. Als zo’n kleine stap mislukt, heb je een plan B nodig. Zo kan iemand die iedere twee jaar promotie wil maken maar op het glazen plafond stuit, beter overstappen naar een ander team of bedrijf. Met een plan B pas je je dus aan de omstandigheden aan, zonder de focus op het langetermijndoel te verliezen.”
‘Een back-upplan voorkomt dat je in paniek raakt bij tegenslag’
Het klinkt allemaal zo verdraaid rationeel.
“Iedereen kan zich rationeel opstellen, behalve als we nerveus en bang zijn. Daarom moet je niet wachten tot het misgaat, want dan zíjn we nerveus en bang en komt er nooit een goed plan B. Tegenslag en verandering zijn facts of life. Denk nooit: dat kan mij niet gebeuren. Nee, juist op het moment dat het lekker loopt, moeten we ons voorbereiden. Een van mijn favoriete uitspraken in het boek is: hoe meer je zweet in vredestijd, hoe minder je bloedt tijdens de oorlog. Dit geldt zeker tijdens de coronacrisis, nu talloze banen op de tocht staan.”
Los van corona verdwijnen ook banen als gevolg van technologische ontwikkelingen.
“Een robot kan alles, behalve voelen. Gevoel is niet alleen nodig in een functie als hondentrimmer en kinderopvangmedewerker, maar ook voor accountants en verkopers. Ook zij kunnen hun intuïtie gebruiken in hun werk, tussen de regels door luisteren en lezen. Lukt het niet om gevoel in je werk te leggen? Maak dan een plan B, want dan zal je baan vroeg of laat verdwijnen.”
Is een plan B ook haalbaar voor kwetsbare mensen? Jongeren, mensen met weinig opleiding of een afstand tot de arbeidsmarkt?
“Absoluut. Iedereen die wordt ontslagen, heeft dezelfde angsten. Namelijk: ik heb niet genoeg geld, niet genoeg kennis en vaardigheden, mijn netwerk is te klein en ik weet niet wat ik kan en wil. Plan B is het antwoord op al deze angsten. Hoe zorg ik dat ik genoeg mensen ken, zodat ze me kunnen helpen in tijden van crisis? Hoe vraag ik hun om hulp? Hoe houd ik mijn skills relevant? Je bent nooit te oud om te leren: in mijn boek geef ik het voorbeeld van een Japanse kantoormedewerkster die na ontslag op haar zestigste nog heeft leren programmeren.
‘Ik kreeg afwijzing na afwijzing en dat was moeilijk’
“Als expat die geen vloeiend Nederlands spreekt heb ik het zelf ook moeilijk gehad op de arbeidsmarkt. In 2013 liep mijn tijdelijke contract bij ABN Amro af. Toen heb ik 78 sollicitatiebrieven geschreven en 16 sollicitatiegesprekken gehad. Ik kreeg afwijzing na afwijzing en dat was moeilijk, want: geen baan, geen visum, terug naar India. Even later kreeg ik een telefoontje van mijn oude werkgever dat er een vacature was. Omdat ik bij mijn afscheid tegen ál mijn collega’s had gezegd dat ik een nieuwe baan zocht.”
Welke rol zie jij voor werkgevers en de overheid?
“Organisaties die hun medewerkers tijd en ruimte geven om aan hun competenties te werken en nieuwe mensen te leren kennen, krijgen daar loyaliteit en commitment voor terug. Verstandige werkgevers stimuleren dit dus. Ook de overheid moet werkenden aanmoedigen zichzelf te blijven ontwikkelen. Dit is vooral van belang voor 55-plussers. Dat kan door hen te laten nadenken over een plan B, hun richting en perspectief te geven en te helpen bij het aanleren van essentiële vaardigheden op het gebied van IT en sociale media. Na zijn vervroegd pensioen bij Unilever in India begon mijn vader op 54-jarige leeftijd een tweede carrière als financieel planner. Het was moeilijk voor hem om die overgang te maken, en een begeleidingsprogramma van de overheid zou hebben geholpen.”
Je interviewde 25 bestuurders, topmanagers en ondernemers over vallen en opstaan. Welke lessen hebben zij je geleerd?
“Zie ontslag of afwijzing niet als een persoonlijke mislukking. Praat met vrienden en collega’s over je zorgen en zoek samen naar oplossingen, in plaats van alleen maar te klagen. Ga na hoe je reageert op het antwoord ‘nee’: als ‘niet nu’ of als definitief einde? Dit zegt veel over je persoonlijkheid. Zorg voor interessante bezigheden en hobby’s naast het werk; dat laat je cv opvallen. En tot slot, van een ondernemer die opkrabbelde na een faillissement: vecht met het gevoel dat je 1-0 achterstaat, maar met het zelfvertrouwen dat je met 1-0 gaat winnen.”
Meer lezen? SERmagazine verschijnt ook 5 keer per jaar als papieren tijdschrift.
“Ik heb er meerdere, haha. Een is dat ik verbonden ben met mensen die mij inspireren en op de hoogte houden van de ontwikkelingen in mijn werkveld. Mijn vaardigheden heb ik verbreed door me toe te leggen op public speaking. Daar heb ik tijd en energie in gestoken en met resultaat: in 2015 werd ik Europees Kampioen bij sprekersorganisatie Toastmasters en inmiddels geef ik ook trainingen. Het boek kun je natuurlijk ook zien als een Plan B. Uiteindelijk hebben al mijn plan B’s me in staat gesteld om aan het werk te blijven in Nederland – en dat lukt al tien jaar.”
Denktank Coronacrisis en Leven Lang Ontwikkelen
De transities die op ons afkomen – verduurzaming, robotisering, digitalisering, vergrijzing – maken het urgent voor werkenden om te blijven leren. Daarom zetten SER, Stichting van de Arbeid en kabinet al een paar jaar in op een leven lang ontwikkelen. De coronacrisis versterkt de noodzaak hiervan. Het is nu zaak om mensen die hun baan (dreigen te) verliezen, te begeleiden en om te scholen naar sectoren en beroepen waar veel vraag naar is.
De Denktank Coronacrisis, een initiatief van de SER, adviseert in het advies ‘Perspectief op herstel’ ook om te experimenteren met een integrale aanpak om mensen naar nieuw werk te begeleiden. Zo’n aanpak bestaat uit advies vóórdat het baanverlies een feit is, matches op basis van competenties, passende en gerichte scholingsmogelijkheden en zekerheid tijdens het traject, bijvoorbeeld met een werkgarantie of inkomensondersteuning.
