Podcast 14: Geld verdienen in de toekomst | Brede Welvaart

Het verdienvermogen van een economie is ontzettend belangrijk, maar dat moet dan wel in balans zijn met heel veel dingen die je niet goed kunt meten in het kapitalistisch systeem. En ik denk dat de economie veel meer een middel zou moeten zijn om het doel brede welvaart na te streven. We hadden natuurlijk al veel eerder keuzes kunnen en moeten maken.

Welkom bij deze eerste aflevering van dit speciale seizoen van Impact in de Polder. De podcast van de Sociaal-Economische Raad, de plek waar werkgevers, werknemers en onafhankelijke experts advies geven over de grote uitdagingen van deze tijd. Dit seizoen staat alles in het teken van brede welvaart. Welvaart die niet alleen om economische winst draait, maar ook oog heeft voor het welzijn van mensen en de staat van het milieu. Als je benieuwd bent naar de introductie van wat brede welvaart nou precies is, luister dan naar aflevering dertien. Het smalle pad naar brede welvaart. Vandaag zoomen we in op een van de grootste uitdagingen het toekomstig verdienvermogen van Nederland. Dat is een mooi woord voor een simpel concept. De manier waarop we in ons land geld verdienen en hoe we dat in de toekomst blijven doen. Want brede welvaart is natuurlijk een mooi streven, maar het moet ook ergens van betaald worden. En dan wel op een manier die duurzaam en sociaal is. Een ingewikkelde puzzel. Daarom begin ik dit seizoen bij SER voorzitter Kim Putters. Ik vraag hem waarom dat verdienvermogen zo belangrijk is.

Het verdienvermogen van een economie, van de Nederlandse economie, is ontzettend belangrijk voor banen en banen die ook in de toekomst onze economie kunnen dragen. Het is van belang voor het investeren in onze collectieve voorzieningen, onderwijs, zorg. Dus uiteindelijk moet je je verdienvermogen op orde hebben om ook heel veel dingen die met brede welvaart te maken hebben voor iedereen om die op peil te houden of te verbeteren en te versterken en waarbij vanuit brede welvaart gedacht natuurlijk de bijdrage van het verdienvermogen aan verduurzaming en het op een zorgvuldige manier met schaarse ruimte en natuur omgaan en met schaarse menskracht op een goede manier omgaan. Dat die twee dingen natuurlijk prioriteit krijgen over hoe je dat verdienvermogen inzet.

Als je het nou hebt over brede welvaart en ook dat verdienvermogen van een land. Hoe wordt je besluitvorming dan anders ten opzichte van het verleden? Nou, in de besluitvorming wil je in ieder geval evenwichtig, economische, ecologische en sociale belangen, zou je kunnen zeggen, die wil je evenwichtig op tafel hebben om keuzes te maken. En we gaan die keuzes dan over. Nou, wij hebben onder meer in onze toekomstvisie gezegd het verdienvermogen kan versterkt worden als wij echt kiezen voor het investeren in een aantal kritische sleutel technologieën. Dus dat kan gaan om AI, quantumtechnologie, om biotechnologie. Dus die technologieën waarvan we zeggen nou, daar zou Nederland in voorop kunnen lopen, die dragen bij aan nieuwe verdienmodellen die ook de verduurzaming versnellen. En we kunnen daar ook in termen van opleidingen, leven lang ontwikkelen ook mensen in meenemen, zodat we ook de vaardigheden ontwikkelen en de menskracht ontwikkelen om daar sterk in te zijn. Nou, dat wil je dan, dat als het ware die breedte, dat palet aan afwegingen op tafel ligt bij brede welvaart en verdienvermogen.

Nederland moet keuzes maken. We kunnen niet overal tegelijk het beste in zijn, dus moeten we slim bepalen waar we op inzetten. Dat doen we niet alleen met oog op de economie, maar ook met aandacht voor onze samenleving en het milieu. Ja, laat ik vooral eerst zeggen we hadden natuurlijk al veel eerder keuzes kunnen en moeten maken. We leven in een land waar welvaart op hoog niveau is. Voor veel mensen niet voor iedereen, maar wel voor veel mensen. Maar de verduurzaming van een aantal sectoren die nodig is om ook toekomstbestendig te zijn en ook de banen van de toekomst te kunnen garanderen. Ja, die verduurzaming, die moet sneller. Als we nu geen keuzes maken, dan worden we ook ingehaald door andere landen die in bepaalde technologieën al veel meer investeren, maar dat geldt ook voor bijvoorbeeld wind- en zonne-energie, om maar iets te noemen. En dan veroudert onze industrie. Dus er is versnelling nodig om onze welvaart op peil te houden, maar ook om op een goede manier de klimaatdoelen te halen waar we ons aan verbonden hebben. Want dat komt daar natuurlijk tegelijkertijd bij kijken. Uiteindelijk willen we ook schone technologie, willen we een gezonde leefomgeving in de buurt waarin de industrieën zich ontwikkelen. Dus dat moet hand in hand gaan. Maar versnelling is geboden.

Om ons verdienvermogen in de toekomst zeker te stellen, moet er volgens Kim ook geïnvesteerd worden in schone technologie in goed onderwijs in waardig werk. Het draait dus niet alleen om geld verdienen, maar ook om geld uitgeven. Ja, er zijn ook collega's in de industrie die ook vaak zeggen ja hè, het geld moet eerst verdiend worden voordat je het uitgeeft. Nou, daar kun je ook nog wel iets genuanceerder over denken, want je moet ook eerst geld uitgeven voordat je het kunt verdienen. Dus je moet ook investeren. Zowel door het bedrijfsleven zelf als door de overheid. Want die investeringen, die moeten zich ook weer terugbetalen in uiteindelijk productieactiviteiten, in ketens en in banen. Maar soms moet je het ook kijken. En wat natuurlijk wel zo is, en dat is die sociale kant die ik ook nog wel even extra wil benoemen. Goed onderwijs en echt sterke infrastructuur voor leven lang ontwikkelen. Een goede arbo zorg en een goede gezondheidszorg, dat zijn allemaal randvoorwaarden om uiteindelijk ook die investeringen goed te kunnen doen. Want je moet die sociale kant op orde hebben om uiteindelijk ook in de brede welvaart van de toekomst te kunnen investeren, het werk gezond te houden om gezondheid te kunnen voorkomen. Dat zijn allemaal aspecten die erbij komen kijken om ook alles uit die investeringen te halen wat erin zit.

Kim had het eerder al even over sleutel technologieën. In welke sectoren ziet de SER nu echt de grootste kansen voor de toekomst? Nou ja, onze visie daarop is dat het dus echt moet gaan om investeren in sectoren waar we een clean tech agenda hebben. Dus waar schone technologie ontwikkeld wordt, waar bedrijven, maar ook in de landbouw, ondernemers in de landbouw daadwerkelijk perspectief hebben op geld verdienen, maar waarbij we dat wel op zo'n manier doen dat we op een zorgvuldige manier met onze schaarse ruimte en milieu om gaan.

Om te begrijpen hoe Nederland er nu voor staat, heeft Kim mij aangeraden om eens te gaan praten met Otto Raspe. Hij is hoofdeconoom bij de Rabobank en onderzoekt daar brede welvaart aan de hand van allerlei meetbare indicatoren. Daarnaast is hij ook een collega hoogleraar van Kim Putters. En mijn andere baan is dat ik parttime Professor of Practice ben aan Tilburg University en verbonden ben en daar aan de Academische Werkplaats Brede Welvaart.

Brede welvaart kijkt dus verder dan alleen economische groei. Maar Otto is natuurlijk econoom bij een van de grootste banken van Nederland. Hoe kijkt hij naar de bredere perspectieven? Is er nog wel genoeg ruimte voor zijn eigen vakgebied? Ja, dus. Eigenlijk is het denken over brede welvaart begonnen vanuit het idee dat economische groei een maat van welvaart zou kunnen zijn, maar dus wel redelijk smal is. Want economische groei hoeft niet altijd als je het van economische productie en de verandering daarin naar wat mensen van waarde vinden brengt één op één doorvertaald te worden. Het gaat natuurlijk ook over sociale kanten die van waarde zijn in het leven van mensen en ook ecologische dingen, maar dus ook economie. Dus als je zegt van we gaan verder dan economische groei om te kijken naar wat welvaart is, dat betekent niet dat we de economie vooral niet meer mee hoeven te nemen en alleen maar naar de sociale en ecologische kanten moet zijn. Het gaat over de balans tussen de drie pijlers economie, sociaal en ecologie. En ik denk dat de economie veel meer een middel zou moeten zijn om het doel brede welvaart na te streven. Want een economie die alleen maar smalle groei genereert, dat zou ten koste kunnen gaan van het milieu of van de dus de sociale aspecten die belangrijk zijn in het leven van mensen. En een duurzaam verdienvermogen? Zou je eigenlijk willen dat het te combineert? Dus een economie die productief is, in productiviteit kan ontwikkelen en tegelijkertijd een bijdrage heeft aan de brede welvaart?

Otto benadrukt hier het belang van een productieve economie. Dit roept de vraag op moeten we voor een sterk verdienvermogen in de toekomst niet vooral inzetten op slimmer werken in plaats van meer werken? Laten we eens kijken naar productiviteitsgroei in Nederland. Wat houdt het precies in en waarom is het zo belangrijk voor onze toekomst? En goed dat je begint over, dus dat we eigenlijk ook weer moeten beginnen met de economie. Want economie heeft om die koers ook te kunnen verleggen zijn eigen problematieken. En als je het begrip productiviteitsgroei kijkt dan is dat een van de componenten. Een van de twee componenten van economische groei en dus economieën groeien in volume doordat er meer uren of meer mensen aan het werk zijn of omdat de mensen die werken meer toegevoegde waarde per uur genereren. Meer output genereren. En als je kijkt naar de ontwikkelingen van beide componenten, dan zie je natuurlijk dat de economie vergrijst bijvoorbeeld. Dus dat op de lange termijn heel veel meer mensen aan het werk krijgen best nog lastig is. Dat er natuurlijk ook best wel heel veel mensen parttime werken en dat dat nog niet echt heel snel vergroot wordt. Dus we zullen er voor een belangrijk deel ook moeten kijken of wij de dingen slimmer en beter kunnen doen. Dus productiviteitsgroei genereren en het fenomeen is dat in een aantal decennia nu die groei van die productiviteit afkalft, dus die is niet negatief geworden. Het is niet dat we daarmee een negatieve groei hebben, maar er zit weinig groei volume in de productiviteitsgroei.

De productiviteitsgroei in Nederland neemt al decennialang steeds verder af en dat komt voor een belangrijk deel ook omdat we in de Nederlandse economie een verschuiving hebben gekend van hogere naar lage, productieve banen. Dus we hebben in onze structuur van de economie heel veel banen gekregen die wat minder toegevoegde waarde genereren en de banen die juist hoog productief zijn. Die zijn wat kleiner geworden en dat is een nationale trend. Die trend is in Nederland iets groter dan zelfs in concurrerende landen. Of zoals in vele landen waarmee je mag vergelijken zoals Denemarken of Duitsland of Zweden. Daar zijn ze in staat eigenlijk om die verschuiving wat minder groot te laten zijn. En in Denemarken is het zelfs nog een andersom effect daar blijvend is het per saldo meer hoogproductieve banen aan de economie toegevoegd.

Nu we als samenleving technologisch steeds geavanceerder worden, zou je denken dat dit juist kansen biedt voor een hoge productiviteit. En die verschuiving van de economie heeft ermee te maken dat we per saldo, wat minder bedrijven hebben gekregen in de structuur die echt heel veel waarde creëren. Dus een bakker genereert natuurlijk een toegevoegde waarde. Maar een ASML chipmachinefabriek, die heeft een veel hogere toegevoegde waarde per eenheid arbeid bijvoorbeeld dan een bakker en ook dan andere type banen. Dus we zien eigenlijk structureel dat industrie en chemie en kennisintensief en hightech eigenlijk een klein aandeel hebben in onze economie en bijvoorbeeld de zorg en de publieke diensten en de retail en de bakker en zo, die zijn eigenlijk over de laatste jaren wat groter geworden. In het volume van de Nederlandse economie.

Ja, en waarom zou je dan graag willen dat we meer naar die hoogwaardige uh productiviteitsgroei toe gaan? Is dat dan omdat je dan wel je economische waarde op peil kan houden? Zeker je je wilt met die productiviteitsgroei, daar bekostigen je over het algemeen heel veel andere zaken mee. Dus dat wij een hoog niveau van publieke diensten hebben komt ook omdat we een hoge productiviteitsgroei hebben. Wij kunnen dus heel veel betalen vanuit die productiviteitsgroei, al is het in de zorg of is het in het onderwijs dus een deel van die groei, die komt daar terecht. Maar als dat nog meer gaat vragen. Want de zorg heeft natuurlijk dan natuurlijk ook capaciteitsprobleem en het onderwijs ook. Dan moet je dat wel kunnen blijven betalen. En als die productiviteitsgroei eigenlijk nihil is, dan wordt dat steeds lastiger.

We zien dat de productiviteitsgroei gemiddeld genomen in Nederland vertraagt. Maar geldt dit ook voor het hele land? Of zijn er ook regio's die het juist goed doen en waar we ook van zouden kunnen leren? Het interessante is dat ik zei dat over het algemeen de nationale trend is dat we van hoger naar lage productiviteit banen aan het ontwikkelen zijn. En dat geldt voor bijna alle regio's in het land. En er zijn twee uitzonderingen. En een van de uitzondering daarop is de Brainport Eindhoven, dus Zuid-Oost Noord-Brabant, het gebied rondom Eindhoven wat niet alleen maar de stad is, maar ook dus inderdaad waar ASML zit en die hele regio en over de tijd heen hebben die zijn die in staat geweest om steeds hoogproductieve banen toe te voegen. Dat komt door twee dingen één omdat ASML zelf als bedrijf heel goed groeit, maar ASML trekt een hele keten aan bedrijven mee in zijn ontwikkeling en een deel van de spill over effecten zit hem ook naar andere type banen in zo'n regio hè. Dus het is natuurlijk niet alleen maar, hightech en innovatie. Daar zit veel meer en daar profiteren meer bedrijven van dan alleen hightech bedrijven. Dus eigenlijk als je naar regio's gaat kijken. Twee regio's zijn de uitzondering en de kracht van die regio zit in zo'n ecosysteem van samenwerkende bedrijven met veel ondernemerschap, dynamiek en een kennisinstelling die participeert. En daardoor ben je per saldo productiever en is ook nog eens het type activiteit wat ze in die regio doen is ook nog eens zo groot dat het banen toevoegt in hoogproductieve sectoren.

Brainport Eindhoven laat zien dat hoge productiviteitsgroei mogelijk is, maar juist hier zien we dat er meer nodig is dan alleen groei. Want wat betekent die groei voor de brede welvaart in die regio? Is die dan ook hoog in Eindhoven? Ja dus. Net als economische groei en productiviteit kan je brede welvaart meten. Dat doen we jaarlijks met een brede welvaart indicator. En die maken we ook regionaal, dus we kunnen van dezelfde regio's ook een brede welvaart score laten zien. En het frappante daarin is dat de groei regio's, de echte groei regio's in de smalle welvaart niet per se de hoogste brede welvaart hebben. Dus Amsterdam en Eindhoven groeien economisch hard, maar bijvoorbeeld in Amsterdam zie je heel nadrukkelijk, veiligheid en milieukwaliteit woontevredenheid zijn aspecten die ook bij brede welvaart horen. Die zijn daar gemiddeld echt lager dan in het land, zodat per saldo met nog wat andere componenten daar de brede welvaart onder het nationaal gemiddelde ligt. En in zo'n Brainport Eindhoven, daar zie je eigenlijk dat de trend die richting ook op gaat. Dus die enorme schaalsprong die daar plaatsvindt, die om die economische groei te kunnen blijven faciliteren. Daar zie je natuurlijk ook een enorme woningbouwopgave nu. En heel veel voorzieningen staan onder druk. Die moet je delen met heel veel mensen. hoe gaat dat met scholen daar? Dus je ziet daar een echt een breed welvaartsvraagstuk en wat dat betreft is dus het verhaal zet in op de krachtige regio's. Is ook een breed welvaartsvraagstuk om te kijken hoe die economie ook nog kan bijdragen aan de brede welvaart. En je ziet steeds meer dat uh het niveau van de brede welvaart ook bepaalt of economie überhaupt kan doorgroeien. Dus er is een echt een afruil tussen economische groei en brede welvaart. Want als Eindhoven die schaalsprong niet faciliteert, dan heeft ASML eigenlijk helemaal geen prettig vestigingsklimaat om door te groeien en je ziet steeds meer dat die regionale omstandigheden waarin bedrijven opereren en waarin mensen het prettig hebben in hun leven, dat die veel belangrijker zijn geworden in de economie. Dus ik noem dat wel de global local paradox. Dus de wereld is enorm samenhangend, internationaal verbonden en je ziet het heeft de effecten. De handelstarieven van Trump die raken ons, maar tegelijkertijd zijn de regionale omstandigheden veel belangrijker geworden. Dus een arbeidsmarkt en een woningmarkt bereikbaarheid. Maar het heeft er ook mee te maken kan jij je de juiste talenten aantrekken als bedrijf? En als je die wil aantrekken, heb je dan ook woningen daar waar ze kunnen wonen? En als daar die woningen op plekken waar die voorzieningen prettig zijn en alles wat die wat iemand graag in zijn leefomgeving treft. Maar het heeft ook te maken met uh adem je wel schone lucht in een bepaalde regio in? Want anders dan gaat je gezondheid misschien wel achteruit en dan heb je dus ook geen productieve werknemers. Je hebt een heel complex geheel van allerlei onderdelen die bij brede welvaart horen, die direct en indirect aan die economie verbonden zijn.

Tot slot ben ik benieuwd naar hoe Otto kijkt naar de limieten die brede welvaart ons oplegt. Want kunnen we in onze economie wel alles blijven doen wat we nu doen? We hebben tenslotte beperkte ruimte, beperkte grondstoffen en ook een beperkte hoeveelheid mensen. De vraag is dus kunnen we onze economie wel houden zoals die nu is? Of moeten we ook accepteren dat bepaalde vormen van bedrijvigheid verdwijnen, terwijl er nieuwe sectoren ontstaan die we misschien nog wel helemaal niet kennen? Ja, ik zie dat echt als een transitie vraagstuk. Want de een economie zal moeten koersen op het kompas van de brede welvaart, dus aan sociale, ecologische en economische waarde bij moeten dragen. En daar horen allerlei bedrijven bij en die bedrijven zullen dus in die transitie een rol moeten spelen. En sommige bedrijven zijn daar veel verder in dan andere. Die zijn eigenlijk nu al heel toekomstbestendig. Die zijn heel duurzaam en die hun arbeidsmarktbeleid is sociaal inclusief en daardoor zijn ze ook innovatiever dan die ze hebben. Een hoge score. Grofweg kan je zeggen dat zo'n 10% van de bedrijven in Nederland eigenlijk best een hele goede score heeft op die bijdrage aan brede welvaart, maar dat de grote massa nog in beweging moet komen en ik zie dat als een transitie vraagstuk, want die massa, die moeten we wel meekrijgen. Je kan niet zomaar zeggen we de helft van de bedrijven in Nederland hebben we niet meer nodig. Dat zijn er veel te veel. Maar je hebt natuurlijk altijd bedrijven die het echt heel lastig hebben om die transitie te kunnen maken. En dat is natuurlijk ook een soort selectieproces dat als overheden het verlangen of als consumenten de producten verlangen die daar bij die brede welvaart horen. Of als medewerkers bij bedrijven willen werken die wel die waardes creëren, dan zal een bedrijf die daar wat minder op acteert en ook eigenlijk niet op kan veranderen die zal het veel lastiger krijgen.

We hebben het tot nu toe gehad over het grote plaatje investeringen, productiviteitsgroei, keuzes voor de toekomst. Maar hoe werkt dat nou op de werkvloer? Bij een bedrijf dat in de praktijk bezig is met deze transities? Want brede welvaart gaat natuurlijk niet alleen over beleid en cijfers. Het is ook afhankelijk van ondernemers die nieuwe oplossingen bedenken. Daarom heb ik een belafspraak met de oprichter van Chargehyve, Jorg Wellink. Chargehyve is een jonge onderneming die laat zien hoe je geldverdienen kunt combineren met maatschappelijke en ecologische impact. Ze ontwikkelde een slimme lader oplossing voor elektrische fietsen. Jorg kan dat het beste zelf even uitleggen.

Nou, ik ben een oprichter van een bedrijf, dat heet Chargehyve en wat ik doe is het ontwikkelen van laad oplossingen voor elektrische fietsbatterijen. Je kunt je voorstellen een soort van kluisje. Je kunt je een beetje visualiseren. Het is een kluis eigenlijk, waarin je je elektrische fiets batterij veilig kunt opbergen en opladen. Maar nog belangrijker dat systeem is ook brandveilig. Het is heel geschikt voor elektrische fietsbatterijen omdat het brandveilig is, want die vliegen wel eens in brand. Dus wij richten ons voornamelijk op bedrijven met woon werkverkeer om met die bedrijven te faciliteren zodat medewerkers hun elektrische fietsbatterij dus die veilig maar ook vooral brandveilig kunnen opladen. Dus stel je hebt een elektrische fiets, je gaat naar je werk toe, je komt op je werk aan en je haalt je batterij uit je fiets. Dat is 90% van de fietsen hebben een uithaalbare batterij. Die haal je uit je fiets en je loopt naar binnen toe. En waarschijnlijk bij de deur gebruik je een pasje om die deur open te maken voor je werk. Maar met datzelfde pasje en je batterij in je hand loop je naar onze charger toe en er staat een mooie grote locker bij jullie receptie, de Chargehyve en esthetisch in alles een mooi product dat ook echt opgaat in het interieur. En daar loop je naar het systeem toe en scant jouw bedrijfspas en een deurtje gaat open waarin jij jouw nieuwe batterij kan opladen. Een deurtje van een van onze laad boxen. Je hebt bij de allereerste keer aangeven ik heb een Bosch oplader bijvoorbeeld of een ander merk, type oplader en het systeem wijst jou Laadbox aan met jouw type oplader en daarin kun je dus je batterij aansluiten, je deurtje sluiten en beginnen met je werkdag.

Ja, en het grote voordeel wat jij dus ziet is dat je natuurlijk op de terugweg weer een volle batterij hebt. Hoef je dat ook niet thuis te doen. Maar ook dat die accu niet in de fik vliegt. Hoe zit dat? Ja, heel goed punt in Nederland. Naar schatting waren in 2023 ongeveer 500 branden die ontstonden door elektrische batterijen die in brand vliegen tijdens het opladen. Nou en? Je kunt je voorstellen dat als je een grote werkgever bent met honderden medewerkers die het fietsbatterij gaan opladen. Wil je niet dat die die batterijen op een kantoor opladen. Als een batterij namelijk in brand vliegt, dat heet terminal runaway, dan blijft die brand ontstaan, het is heel heftig en kan explosief zijn en giftige gassen, maar het is ook heel moeilijk te blussen. Als werkgever wil je dat niet in je pand hebben. Dus wat wij hebben gedaan is. Wij hebben ons systeem brandveilige ontwikkeld met isolatie met detectie door middel van sensoren en alarmering. Wij alarmeren ook de omgeving, maar ook remote met sms signalen zoals systeem verder de locatie ontruimd kan worden, maar ook het systeem kan het heel gemakkelijk met een palletwagen verplaatst worden naar buiten.

Ze kijken bij Chargehyve niet alleen naar veilig en slim opladen, maar ook naar de manier waarop hun product zelf gebouwd is. Het systeem is namelijk circulair ontworpen. We hebben dus ons oplaadsysteem circulair ontworpen. En wat ik daarmee bedoel is dat in de design fase we hebben nagedacht over wat van materialen gebruiken we, wat van verbindingstechniek gebruiken we, wat van productiestappen en processen gebruiken wij, om zoveel mogelijk van het systeem straks nog van waarde te kunnen zijn. Dat is één en de tweede is in het businessmodel. We zijn er nog steeds mee bezig om het als een volledige service aan te bieden, maar we lopen ook tegen de uitdaging dat je als jonge startup nog geen goede financieringsmodellen kan krijgen om circulair dit naar de markt te brengen. We hebben het systeem modulair opgebouwd, dus mocht iets kapot gaan, kunnen wij losse modules vervangen of verbeteren, in plaats van het hele systeem vervangen moet worden. We kijken naar hergebruik. Heel veel materialen kunnen we opnieuw gebruiken, hergebruik al in onze eigen keten, maar ook in een grotere keten van recycling. Dus op heel veel vlakken hebben we dat al opgelost. Maar ik zie ook nog een verbeterpunt. Een concreet voorbeeld te noemen op het begin met roestvast staal ontwikkeld, staal dat vrij goed recyclebaar is en ook geen coating nodig heeft, maar qua esthetisch en qua kosten was het gewoon niet op te wegen tegen nu een gecoat staal materiaal. Dus daar zie je balans in. Maar ik heb wel met ons engineersteam en ik ben er zelf onderdeel van gezegd van, die keuzes die we maken, bijvoorbeeld als we moesten kiezen tussen twee isolatie materialen, ging de keuze voor het isolatiemateriaal die heel goed zichtbaar was. Dus op die vlakken hebben we dat ontwikkeld.

Ja, en dan hebben we natuurlijk in het verleden komen vanuit een economie die vooral gaat over ja toch welvaart creëren. Dan wordt er al snel gedacht aan geld verdienen. In een brede welvaartseconomie moet er natuurlijk nog steeds geld verdiend worden, maar dat gaat ook in samenhang tussen andere thema's zoals ecologische waarde en sociale waarde. Hoe kijk je naar dat verhaal? Want je bent toch iemand die gewoon opereert in het kapitalistisch systeem? Ja, ik denk dat het misschien is in mijn ogen het kapitalistisch systeem, dus een reden waarom we dingen nog hebben, omdat die wat mij betreft goed werkte om impact te maken laat maar zeggen. Maar dat moet dan wel in balans zijn met heel veel dingen die je niet goed kunt meten in het kapitalistisch systeem. Laten we een voorbeeld nemen en één van de redenen in mijn drijfveren en een van de missies. We willen de mensen gezonder maken en gezonde mensen en mensen die bijvoorbeeld fietsen naar het werk, en de elektrische fiets kan ervoor zorgen dat sommige mensen die dat eerst niet deden nu wel doen gezonder zijn, meer bewegen. En dat is iets wat je in een beperkt kapitalisme zin veel moeilijker kan meten. Maar het heeft heel veel maatschappelijke impact. Je gaat met meer plezier naar je werk toe, je hebt bent frisser, mentaal en fysiek. De uitstoot die je hebt. Ik vind het heel belangrijk als we kijken naar klimaat, ecologie et cetera. Dan vind ik bijvoorbeeld lokaal milieu is gewoon de lucht die we inademen heel belangrijk. En ik denk dat allemaal op de fiets heb gezeten of in het verkeer hebben deelgenomen en dat we dan ingehaald worden door een scooter of een brommer. Als je die lucht inademt dan denk je niet dit is waar ik bijvoorbeeld mijn kinderen mee, je zou niet je kinderen naar school willen laten fietsen met dat soort lucht en zeker jezelf niet. Dus ik geloof heel erg in de toekomst waar we de schone lucht inademen, zo veel mogelijk bewegen en bijvoorbeeld met elektrischfites naar werk kunnen gaan. Dus dat is een voorbeeld van waarbij je een hele mooie positieve impact hebt.

Ja en als je het hebt dan ben je heel duidelijk iemand die waarde wil creëren in bredere zin. In die brede welvaartseconomie. Vind je dat ook een verantwoordelijkheid is van ondernemers om veel breder te kijken dan alleen het geld verdienen. Kijk, een onderneming wordt opgericht om uiteindelijk, in ieder geval in de huidige economische, opgericht om onmisbaar waarde te creëren. En zie je daar bij publieke bedrijven is eigenlijk letterlijk een doel om winst te genereren voor hun aandeelhouders. Maar ik denk dat je het wel breder mag gaan zien, dat jouw aandeelhouders als je stakeholders is de maatschappij om zich en ik denk dat dat dat grotere plaatje veel meer gezien mag worden. Ik geloof ook dat het op de lange termijn voor ondernemingen ook gewoon belangrijk is dat hele succesvolle ondernemingen beide kunnen doen. En winst maken in de praktische kleine definitie van dat woord en winst maken op een maatschappelijk vlak. Want ik zie dat in het aantal mensen dat voor ons wil gaan werken en in ons team komt. Dus het helpt heel erg om aantrekkingskracht te zijn, zeker voor de jeugd die dat belangrijk vindt van waar zij gaan werken. En ik zie dat in mezelf en ons team is dat we werken en we weten dat we aan iets moois werken en iets waar we echt achter staan. En dat zie je terug in hoe hard we werken aan onze onderneming. Hoe hard we werken aan onze oplossing en dat zie je ook terug in het enthousiasme dat we hebben van onze klanten, onze gebruikers. Dus een onderneming die draait op energie. En net als onze economie draait op energie, draait de economie onderneming op de energie van de mensen en de cultuur. Het hebben van een bredere missie en een breder doel dan de werksfeer van winst maken, winst maken met een maatschappelijke impact, dat is ontzettend belangrijk. Ik denk dat het is de verantwoordelijkheid van de ondernemer. Ik denk dat een goede ondernemer de waarde van ziet om een breder winstoogmerk als een maatschappelijke focus te hebben, daarvan inziet en dus zelf verantwoordelijkheid pakt. Dus een slimme ondernemer doet het uit zichzelf en verantwoordelijk, ik heb zoiets als iedereens eigen verantwoordelijkheid om dat wel of niet te doen.

Maar de slimme luisteraar en de slimme ondernemer onder ons die ziet in dat beide gewoon belangrijk zijn. En voor jezelf, maar ook voor de mensen om je heen. Dus het moet niet opgelegde verantwoordelijkheid zijn, maar die verantwoordelijkheid mag zeker genomen worden en die kan genomen worden.

Dit was de eerste aflevering van dit nieuwe seizoen over brede welvaart. We begonnen bij Kim Putters. Hij liet zien dat toekomstig verdienvermogen niet alleen gaat over meer geld verdienen, maar ook over investeren in randvoorwaarden, het welzijn van mensen en hun leefomgeving. Otto Raspe maakte duidelijk dat de productiviteitsgroei ook cruciaal is, maar niet ten koste moet gaan van de samenleving of het milieu. En bij ChargeHyve ontmoeten we een bedrijf dat dit in de praktijk al aan het doen is. Een bedrijf dat in de praktijk laat zien dat winst en maatschappelijke waarde prima samen kunnen gaan. In de volgende aflevering pakken we een ander belangrijk thema op. Hoe meet je die brede welvaart nou eigenlijk? Zeker als het om dingen gaat die lastig te vangen zijn in cijfers zoals gezondheid, veiligheid of geluk. Je hoort het in de volgende aflevering.

Bedankt voor het luisteren naar impact in de polder. Een podcast van de Sociaal-Economische Raad. De presentatie en het onderzoek was in handen van mij, Marnix Kluiters. De productie en de regie werd gedaan door Max Boogaard en Thomas Blom deed de redactie vanuit de SER.

De muziek die je hoorde is gemaakt door Roel Slootman. Abonneer of volg de podcast in jouw favoriete podcast app. Bedankt voor het luisteren en tot de volgende keer!