Zicht op

Corona dwingt tot meer verbinding

Gele hesjes, individualisering, gekijf op sociale media, het mag zo zijn, de polder is nog steeds broodnodig en springlevend, constateert Mariëtte Hamer. De SER is het huis waarin de maatschappij en het bedrijfsleven bij elkaar komen om te verbinden. Onderling en met de politiek. Juist nu.

Ton Bennink | Interview Mariëtte Hamer

Het is die 25e september koel en nat na een warme, wat optimistischere zomer. Het virus was een beetje weg, maar is weer terug, net als de kilte. SER-voorzitter Mariëtte Hamer zit met haar 22-jarige dochter in Theater Koningshof waar Angela Groothuizen haar stinkende best doet om vanwege de coronamaatregelen een drie uur durende show te comprimeren tot twee keer een uur. De voorstelling beklijft. “Ze had het over sociale media, duurzaamheid, de kloof tussen mensen en vooral ook de sores van de jongeren. Ik heb iets met die generatie. Angela Groothuizen eindigde hoopvol en optimistisch. Twintigers zijn erg betrokken en veerkrachtig. Dat zie ik ook. Ons jongerenplatform bijvoorbeeld barst van de energie en de goede ideeën. Onze Opp app bewijst dat, meer dan tweeduizend jongeren gaven al hun input voor de premier over onderwijs, werk en wonen.”

Lees door onder de foto

Mariëtte Hamer
© Dirk Hol

Dedain en elitair

Laat nu de voorstelling eindigen met het lied De Lage Landen waarin de ex-Dolly Dot zingt: “Ook in mist en in regen komen we elkaar tegen”. Een metafoor voor de organisatie waar Hamer voorzitter van is. “De SER heeft al zeventig jaar het perspectief op duurzame groei, rechtvaardige inkomensverdeling en sociale samenhang. De vakbeweging en de werkgevers komen elkaar altijd weer tegen in die spreekwoordelijk mist en regen, maar natuurlijk ook bij warmte en zon. Samen met de onafhankelijke kroonleden die vaak weer de partijen verbinden. We moeten dat koesteren. Rutte heeft weleens gezegd dat buitenlandse collega’s jaloers zijn omdat hij gewoon koffie drinkt met de sociale partners.”

Toch kan de ruggengraat van de SER nog wat sterker. Weliswaar vertegenwoordigen de vakbeweging en de werkgevers Nederlanders van divers pluimage, we kunnen er altijd meer mensen bij betrekken, zegt Hamer. “Daarom voel ik wel wat voor het pleidooi van David Van Reybrouck tijdens ons webinar op 1 oktober ter ere van onze zeventigste verjaardag. Hij wil ook invloed van burgers. Hoe en welke mensen, bij welke onderwerpen moeten we nog verder bekijken en we hebben met ons jongerenplatform en de veelkleurige sociale partners al brede input, maar het is een goed idee om op te pakken. Daarom gaan we het land al meer in.”

‘Ons jongerenplatform barst van de energie en de goede ideeën’

Op diezelfde – meest digitale – bijeenkomst richtte columniste Sheila Sitalsing haar pijlen op het dedain waarmee vooral hoogopgeleiden keken naar influencers als Famke Louise die kortstondig pleitbezorger was van #ikdoenietmeermee waarin Nederlanders opgeroepen werden zich niet meer aan de coronamaatregelen te houden. De influencer kwam daarvan terug, maar Sitalsing vond de reactie op Louise erg elitair. Hamer kijkt daar toch wat genuanceerder tegenaan. “Famke Louise verbond haar naam natuurlijk wel aan een, laten we zeggen, vreemde actie. Al vond ik het prachtig te zien hoe IC-arts Diederik Gommers en zij elkaar vonden tijdens een uitzending van Jinek en ook hoe er weer een tegenbeweging ontstond op de ‘ikbentegen’-actie. Maar dedain is altijd verkeerd. Dat ben ik met Sitalsing eens. We zijn weliswaar het hoogste adviesorgaan, maar staan juist midden in het werkveld. Wij verbinden de politiek met de maatschappij. En we willen zo veel mogelijk mensen bij de adviezen betrekken. Dat vind ik ook zo mooi aan dat jongerenplatform van ons en onze rol bij het bevorderen van meer diversiteit. Daar komen allerlei mensen samen en ze houden elkaar ook erbij. Nu weer de voetballer Soufiane Touzani en zijn brede groep achter hem, dat is echt een verrijking.”

Puntkomma

De adviesvraag van minister Koolmees hoe zzp’ers meer bij discussies over de arbeidsmarkt te betrekken, past in het streven naar meer invloed van ‘ongeorganiseerden’. “Han Busker van de FNV en Ingrid Thijssen van VNO-NCW gaven daar tijdens ons webinar ook ruimte voor. Uiteraard met de terechte opmerking dat beide organisaties al veel mensen representeren, maar toch. Hoe we dat betrekken van de zelfstandigen zonder personeel gaan doen, zijn we aan het bekijken. De verscheidenheid onder zzp’ers is erg groot. We denken momenteel na over passende methodieken om hier recht aan te doen.”

Aan het eind van het webinar kreeg Mariëtte Hamer bericht dat ze de Eberhard van der Laan Mediation Award 2020 mocht ontvangen. Niet haar eerste award: ze won eerder al de Joke Smitprijs voor langdurige inzet voor de verbetering van de positie van vrouwen in Nederland. En in december vorig jaar riep het maandblad Opzij haar uit tot meest invloedrijke vrouw in de categorie openbaar bestuur en openbare orde. Maar de nieuwe trofee is haar erg dierbaar.

De prijs, een beeldje dat een puntkomma voorstelt, staat inmiddels thuis. “Superleuk. Ze zeiden dat ik glansrijk had gewonnen. ‘Ik’ staat natuurlijk voor onze organisatie, verbinden is ons uit het hart gegrepen. Ik heb Eberhard goed gekend. Eerst uit het Amsterdamse en later was hij minister in de tijd dat ik fractievoorzitter was. Wat ik grappig vind, is dat Hans de Boer (oud-voorzitter VNO-NCW, red.) eens gekscherend zei dat de SER soms punten en komma’s verplaatst. Nu worden we bekroond met een beeldje met een puntkomma. Overigens erkende De Boer ook bij zijn afscheid de waarde van de SER. Hij heeft daar zelf ook echt aan bijgedragen.”

Gele hesjes en #ikdoenietmeermee

Zonder terugblik geen heden en vooruitblik. Wie zeventig wordt, heeft als mens meer verleden dan toekomst, maar voor de Sociaal-Economische Raad gaat die vlieger niet op, hoopt en meent Hamer.

‘We moeten ook oog houden voor de positieve kanten van onze samenleving’

“Sommige critici dachten in 2014, toen ik aantrad als voorzitter, dat de SER zijn langste tijd wel achter zich had. Buiten alle gele hesjes, #ikdoenietmeermee, boosheid, kloven in de maatschappij en versnippering in de politiek, zie ik juist ook een sterke behoefte aan verbinding. Ik zie een tegenreactie om elkaar toch ook weer op te zoeken, naast de meer individuele trend, die wordt veroorzaakt door technologische ontwikkelingen, zoals internet, sociale media en smartphones. We zijn meer een individualistische samenleving geworden en geen verzuilde samenleving meer.”

De huidige coronacrisis verscherpt dit beeld, aldus Hamer. Vanzelfsprekend zijn de zorgen groter. Daarom klampen mensen zich soms vast aan geluiden die hen beter passen dan de wetenschappelijke lijn, denkt ze. “Maar juist daardoor is er ook een toenemend besef dat bruggen bouwen meer dan ooit nodig is. Corona noopt tot verbinding. We moeten ook oog houden voor de positieve kanten van onze samenleving, ondanks de nu donkere signalen. Er gaat heel veel wel goed. Het is niet alleen maar somberheid wat de klok slaat. Laten we vooral ook koesteren dat we een welvarend land zijn met groot respect voor grondrechten en elkaar. We moeten wel met elkaar in gesprek blijven en ons blijven ontwikkelen.”

De crisis uit investeren

En ook buiten de grenzen zijn er volgens haar lichtpuntjes. Ze noemt de aandacht voor armoede wereldwijd en de aandacht voor het klimaat. In Nederland zorgde dat laatste voor een klimaatakkoord. Een mooi voorbeeld van het verbinden van partijen en betrekken van nieuwe groepen bij adviezen, net als de Denktank Coronacrisis en de IMVO-convenanten, concludeert de SER-voorzitter. “De polder leverde de afgelopen jaren belangrijke akkoorden en adviezen. Daar zijn we trots op. Het akkoord over een nieuw pensioenstelsel bijvoorbeeld. Dat was best ingewikkeld, maar kwam met veel draagvlak en vertrouwen tot stand. Ook het advies Diversiteit in de top, tijd voor versnelling is een mooi wapenfeit. Het werd in zijn geheel door de Tweede Kamer overgenomen. Laten we dat koesteren. De polder is uniek in Europa.”


Meer lezen? SERmagazine verschijnt ook 5 keer per jaar als papieren tijdschrift.


Nieuw is dat de SER ook steeds meer een rol speelt in de uitvoering van adviezen. Zo is de SER nu druk met het opbouwen van een afdeling die bedrijven helpt met diversiteitsbeleid in hun onderneming. “Ook onze actieagenda Leven Lang Ontwikkelen is een mooi voorbeeld. Hiermee geven we uitvoering aan het SER-advies uit maart 2017 Leren en Ontwikkelen. We ontwikkelen en supporten initiatieven op dit vlak en helpen kennis uit te wisselen en de leercultuur te versterken. In deze coronatijd, waarin hele sectoren in de problemen komen, blijkt hoe belangrijk dat leven lang leren is.” We moeten blijven luisteren naar elkaar. Ook naar andere meningen en perspectieven, zo is haar overtuiging. Verbinden, dialoog en lessen trekken uit de praktijk zijn meer dan ooit nodig. “De crisis is zeer ingrijpend en vraagt om daadkrachtig optreden op korte en lange termijn. Daar kunnen wij bij helpen met breedgedragen adviezen. We werken nu als Denktank Coronacrisis aan een volgend briefadvies. Tot corona bedwongen is, moeten we plannen maken voor de korte en lange termijn, maar we denken ook al na over herstelbeleid; de coronacrisis biedt ook kansen door te investeren in de aanpak van problemen die al langer spelen. We verliezen daarbij de kloof tussen mensen niet uit het oog. De denktank inventariseert waar de kwetsbare groepen in de samenleving zitten en hoe ze te ondersteunen. Door de samenleving te stimuleren, ondernemingen te steunen en nieuwe initiatieven te ondernemen, investeren we ons de crisis uit. Daar ben ik van overtuigd.”


Mariëtte Hamer cartoon
Cartoon: Irene Berbee

Tijdschrift Opzij lauwerde Mariëtte Hamer in oktober 2019 na het uitkomen van het unanieme SERadvies Diversiteit in de top. 'Weer een piketpaal geslagen door de koningin van het polderen. Way to go, Mariëtte!' stond onder de cartoon. Het SER-advies is overgenomen door het kabinet en omgezet in een wetsvoorstel. Daarin staat onder meer een bindend vrouwenquotum: de raden van commissarissen van beursgenoteerde bedrijven moeten straks voor tenminste 30 procent uit vrouwen bestaan.

CV Mariëtte Hamer

1981-1986
Diverse functies volwasseneneducatie en onderwijs, oprichter LSVb

1986-1992
Algemeen Directeur Stichting Volwassenen Educatie Zuid-Hollandse Eilanden

1992-1995
Projectleider Directie Beroepsonderwijs en Volwasseneneducatie ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW)

1995-1998
Hoofd afdeling Strategisch beleid en beleidsverkenningen, directie Hoger Beroepsonderwijs (HBO) OCW

1998-2014
Lid Tweede Kamer Partij van de Arbeid, onder meer voorzitter Vaste Kamercommissies Economische Zaken, Landbouw en Innovatie en Sociale Zaken en Werkgelegendheid, lid Presidium en ondervoorzitter Tweede Kamer

2014-heden
Voorzitter en kroonlid Sociaal-Economische Raad

Awards
Joke Smit-prijs en Opzij Top 100: meest invloedrijke vrouw in Openbaar bestuur en openbare orde (2019), Eberhard van der Laan Mediation Award (2020)

#samenzijnweslimmer

Het SER Jongerenplatform viert dit jaar zijn eerste lustrum. Dit initiatief van Mariëtte Hamer liet al flink van zich horen. Onlangs nog, door de lancering van de Opp App. Via deze app kunnen jongeren tussen de 16 en 35 jaar meepraten over de gevolgen van de coronacrisis. Premier Rutte kan in januari de conclusies en adviezen verwachten.

Diversity Day

Openhartige ontmoeting

Een geboren Rotterdammer en een geboren Amsterdammer samen in De Kuip. Hoe illustreer je beter de kracht van diversiteit, zouden voetballer Soufiane Touzani (uit de wijk Feijenoord) en Mariëtte Hamer (geboren in Amsterdam West) kunnen denken. Op Diversity Day, 6 oktober, vond een openhartige ontmoeting plaats waarin beiden hun ervaring met verscheidenheid deelden. Uiteraard wilde Touzani weten hoe de SER het voor elkaar bokste dat het advies Diversiteit in de top. Tijd voor versnelling door het kabinet werd overgenomen. ‘Heel veel praten’, bleek een van de geheimen. Maar misschien nog wel belangrijker: door te benadrukken dat diversiteit een organisatie beter en prettiger maakt om in te werken. Touzani verhaalde over de geschiedenis van zijn opa die als gastarbeider naar Nederland kwam en bewust niet bij zijn Marokkaanse landgenoten ging wonen, om zo aan de Nederlandse cultuur te wennen. Mariëtte Hamer onthulde zich voorgenomen te hebben nooit meer iemand uit te sluiten nadat haar autistische broer omdat hij zich moeilijk kon uiten met een slecht rapport thuis moest komen.