Adviezen om jongeren in de coronacrisis te helpen

Premier Mark Rutte daagde jongeren in mei 2020 uit tijdens één van de coronapersconferenties: ‘Kom met je ideeën. Lever kritiek’. Op deze pagina lees je de adviezen van de Jongeren Denktank Coronacrisis.

De coronacrisis treft jongeren evenredig hard. Ze raken financieel en mentaal uitgeput. Problemen die ze al hadden met studie, wonen en werk, zijn door corona erger geworden. Jongvolwassenen maken zich bovendien zorgen over het klimaat. De Jongeren Denktank Coronacrisis (JDC) deed onderzoek, bevroeg de jongeren zelf en roept het kabinet op om in actie te komen. De route naar perspectief kan niet langer wachten. Op deze pagina lees je wat in het adviesrapport van JDC staat. En wat beleidsmedewerkers en andere professionals kunnen doen om jongeren veerkrachtig uit de crisis te laten komen. Belangrijke ingrediënten: verbetering van de financiële ruimte voor studenten met studievertraging, meer startersbanen en starterswoningen en een groen herstelbeleid.

De coronacrisis versterkt problemen die jongeren al hadden

Jongeren hadden het vóór de coronacrisis al niet makkelijk. Een hoge studieschuld, stress door de combinatie van werk en studie, moeite om een stageplek of baan te vinden, te weinig starterswoningen, zorgen over het klimaat. Het SER Jongerenplatform schreef in 2019 in het advies Hoge Verwachtingen dat al deze zaken zwaar op de schouders van jongeren drukken. Het Jongerenplatform benadrukte in dat advies ook dat jongeren allerlei kansen zien en mogelijkheden om de problemen aan te pakken.

De coronacrisis lijkt voor jongvolwassenen een stap terug. Ze komen nog langer in de wachtstand. Daarom luidt de Jongeren Denktank Coronacrisis nu de noodklok.

De belangrijkste problemen spelen op het gebied van:

  • Onderwijs: jongeren lopen studievertraging op doordat lessen uitvallen of alleen nog digitaal zijn en doordat stageplekken heel moeilijk te vinden zijn.
  • Werk: veel jongvolwassenen zijn hun (bij)baan kwijtgeraakt en voor pas afgestudeerden zijn er nauwelijks vacatures.
  • Wonen: starterswoningen zijn tijdens de coronacrisis alleen maar duurder en schaarser geworden.
  • Klimaat: jongeren zijn bang dat een goede aanpak van klimaatproblemen langer op zich laat wachten, nu alle aandacht uitgaat naar de problemen op de korte termijn.

De crisis zorgt voor meer mentale problemen en grotere verschillen

De psychische problemen onder jongeren zijn tijdens de coronacrisis toegenomen. Het is lastig om af te spreken met vrienden, terwijl juist het onderlinge contact zorgt voor plezier in het leven van jongeren. Geldzorgen of problemen met studie, werk of het vinden van een woning, zorgen voor stress. Ook zorgen over het klimaat kunnen jongeren somber maken.

De ‘levenstevredenheid’ van jongvolwassenen is afgenomen.

De verschillen tussen jongeren en oudere leeftijdsgroepen zijn door corona groter geworden, nu jongeren langer moeten wachten op een baan of een huis, of omdat ze studievertraging hebben.

Ook de verschillen tussen jongeren onderling zijn groter geworden. Dat komt vooral omdat de ene jongere meer hulp krijgt van de ouders dan de andere. Dat kan hulp zijn met bijvoorbeeld thuisonderwijs, maar ook financieel of via de kennissenkring van de ouders. Lockdowns maken het voor jongeren moeilijk om zelf een goed netwerk op te bouwen.

Jongeren merken de problemen van de coronacrisis, maar ze zien ook de kansen ervan. Er is een flinke slag gemaakt met digitalisering. Daardoor verwachten jongeren in de toekomst meer thuis te werken en lukt het beter om werken, leren en zorgen te combineren. Ook zien jongeren klimaatvoordelen, als we na de crisis minder blijven vliegen en minder vaak de auto pakken.

Adviezen over onderwijs, werk, wonen en klimaat

De Jongeren Denktank Coronacrisis heeft de problemen op het gebied van onderwijs, werk, wonen en klimaat onderzocht en geeft voor elk van die onderwerpen adviezen aan het kabinet. Hier vind je het volledige advies En nu… daden!' van de JDC.

Ga soepeler om met studievertraging en studieschuld

Digitale lessen en een gebrek aan stageplekken zorgen er volgens studenten en docenten voor dat de kwaliteit van het onderwijs achteruit is gegaan door de coronacrisis. Jongvolwassenen hebben het gevoel dat hun diploma minder waard is en kunnen geen open dagen van vervolgopleidingen bezoeken.

Door studievertraging of een wegvallende bijbaan lopen de studieschulden verder op. Jongeren hebben dan ook meer studiestress en geldzorgen gekregen.

Adviezen over onderwijs van de Jongeren Denktank Coronacrisis:

  • Zorg voor hybride onderwijs: een combinatie van thuisonderwijs en fysieke lessen in kleine groepen, met voorrang voor bepaalde groepen studenten.
  • Benut de ervaring met digitaal onderwijs; bijvoorbeeld met landelijke streams van de beste online lessen in basisvakken.
  • Ga soepeler om met leningen en studieschulden, nu veel studenten studievertraging hebben en/of hun bijbaan kwijt zijn.
  • Zorg voor meer mentale hulp, bijvoorbeeld via schoolpsychologen en laagdrempelige online mogelijkheden.
  • Zorg als overheid, onderwijs en werkgevers voor meer stagemogelijkheden.
  • Breng in kaart wat de gevolgen van corona zijn voor jongeren die onderwijs volgen en stel een inhaalplan op voor studenten met achterstanden.

Zorg voor genoeg werk voor jongvolwassenen

Werkende jongeren worden op verschillende manieren getroffen door de coronacrisis. Veel studenten zijn hun bijbaan in bijvoorbeeld de horeca of de cultuursector kwijtgeraakt. Afgestudeerden vinden in deze tijd heel moeilijk een baan.

Jonge werkenden, die relatief vaak een flexcontract hebben, zijn er nog minder zeker dan voorheen of ze hun werk zullen houden. Thuiswerkende jongeren missen bovendien de gewone werkplek om ‘de kunst af te kijken’ bij ervaren collega’s en vinden dat digitaal werken de werkdruk verhoogt.

Onzekerheid over werk betekent onzekerheid over inkomen. Jongeren zijn daarover volgens het NIBUD meer dan gemiddeld bezorgd.

Jongeren zien ook positieve effecten van de crisis die ze graag willen behouden: minder reistijd, meer flexibiliteit en betere mogelijkheden om werk en privé te combineren.

Adviezen over werk van de Jongeren Denktank Coronacrisis:

  • Benut eerdere ervaring aanpak jeugdwerkloosheid. Er is in het verleden veel kennis opgedaan over de aanpak van de jeugdwerkloosheid in Nederland en elders in de wereld
  • Stimuleer meer vacatures, werkplekleren en traineeships voor starters: voor bedrijven moet het financieel aantrekkelijk(er) worden jongeren aan te nemen, bijvoorbeeld door meer gesubsidieerde werkervaringsplaatsen.
  • Investeer in bij- en omscholing, bijvoorbeeld voor werkloze jongeren of jongeren die zich willen laten omscholen naar een ‘tekortsector’ als zorg of onderwijs.
  • Meer aandacht voor jongeren in de culturele en creatieve sector, nu de baankansen daar zo klein zijn maar er wél talentvolle jongeren voor zijn opgeleid.
  • Betere aansluiting onderwijs – arbeidsmarkt. Jongeren moet nu nog beter worden opgeleid voor de eisen die de arbeidsmarkt aan hen stelt zodat zij hun toekomstige arbeidsmarktpositie kunnen versterken en werkloosheid voorkomen kan worden.

Zorg voor genoeg starterswoningen

Op de woningmarkt blijkt heel duidelijk hoe jongeren door de coronacrisis langer in de ‘wachtstand’ komen te staan. Het aandeel starters onder huizenkopers was de afgelopen jaren al flink gedaald. Door studievertraging en werkonzekerheid duurt het nóg langer voor jongeren een huis kunnen en durven kopen. Dat betekent ook uitstel voor trouwen en kinderen krijgen.

Omdat ook huren in de vrije sector erg duur is, blijven werkende jongeren vaak op een studentenkamer wonen. Die zijn vaak zo krap dat thuiswerken heel lastig is en zorgt voor stress of depressieve gevoelens.

Een positief effect van de coronacrisis is dat woningen buiten de Randstad aantrekkelijker worden, nu thuiswerken veel gewoner is. Daardoor raakt de huizenkrapte wat beter verdeeld over het land.

Adviezen over wonen van de Jongeren Denktank Coronacrisis:

  • Slim blijven bouwen: zorg voor betaalbare ‘gewone’ huizen, maar ook tiny houses of modulaire woningen – uiteraard duurzaam.
  • Pas de financiering voor koopwoningen aan, door soepeler om te gaan met studieschuld, door baankansen mee te wegen bij de hypotheekberekening en door middel van woonsubsidie voor starters.
  • Verander de regels in de huursector, bijvoorbeeld een maximale huurprijs in de vrije sector, een hogere inkomensgrens voor sociale huur, strenge controle van huisjesmelkers en toestemming om op een vakantiepark te wonen.
  •  Meer aandacht voor dakloze jongeren. Dit kan onder meer door het verbeteren van de mogelijkheid om een briefadres te krijgen en meer in te zetten op hulpcentra waar daklozen begeleiding kunnen krijgen.
  • Zorg voor betere informatie voor starters op de huizenmarkt, bijvoorbeeld met een keurmerk voor particuliere verhuurders, een checklist voor het kopen van je eerste huis of persoonlijke begeleiding bij huur en koop.

Laat het klimaat niet de dupe worden

Klimaat is een abstract onderwerp, maar voor jongeren geen ver-van-mijn-bed-show. Ze voelen zich verantwoordelijk zélf bij te dragen aan een klimaat waarin volgende generaties kunnen leven. Alarmerende nieuwsberichten zorgen ervoor dat dat sommige jongeren ‘klimaatangst’ ervaren. Jongeren hebben sinds het begin van de coronacrisis meer zorgen over klimaatverandering, signaleert het Rode Kruis.

Geldgebrek maakt het soms lastig om ‘groene keuzes’ te maken. Tegelijk biedt de coronacrisis bijzondere kansen voor het klimaat: we kunnen na de crisis minder blíjven reizen per vliegtuig en auto en we kunnen kiezen voor ‘groen herstel’ door in te zetten op duurzaamheid bij investeringen tijdens en na de crisis. Groen herstel versnelt de energietransitie en kan zorgen voor veel nieuwe banen.

Adviezen over klimaat van de Jongeren Denktank Coronacrisis:

  • Zorg voor consistent beleid: de overheid moet heel consequent groene keuzes van burgers financieel stimuleren en ‘grijze keuzes’ ontmoedigen; jongeren willen graag dat de overheid hen bij dat beleid betrekt.
  • Koppel herstelbeleid sterker aan de duurzaamheidsagenda: Deze crisis biedt een unieke kans om de energietransitie te versnellen, die bovendien banen, stages en scholing voor jongeren kan opleveren.
  • Stimuleer duurzaam gedrag bij jongeren, met financiële prikkels, met (meer) campagnes om bewuste keuzes te promoten en door groene keuzes, zoals het openbaar vervoer, mooier en plezieriger te maken.
  • Geef duurzaamheid een vaste plek op school: van kleuter tot student, iedereen zou regelmatig moeten nadenken over duurzaamheidsvraagstukken.
  • Zorg voor een rechtvaardige energietransitie: verduurzaming moet de verschillen tussen groepen in de samenleving niet vergroten, maar verkleinen; de overheid moet daarom voortdurend bijhouden hoe beleid uitwerkt, ook voor jongeren.
  • Hou het praktisch: klimaat is een complex onderwerp; juist daarom is het belangrijk om aan de slag te gaan met de praktische ideeën van jongeren, bijvoorbeeld over hergebruik van regenwater.

Betrek jongeren bij oplossingen en durf creatief te zijn

De problemen die jongeren ervaren, zijn niet nieuw, maar door de coronacrisis verergerd. Tegelijk zijn veel jongeren creatief en kijken ze graag vooruit. Ze zien zichzelf daarom ook als onderdeel van de oplossing. Zíj vormen de generatie die de toekomst gaat meemaken en daarom praten ze graag aan beleidstafels mee over hoe we die toekomst vormgeven. Zodat de volgende generatie jongeren terechtkomt in een krachtige, eerlijke en groene samenleving.

De JDC roept het kabinet verder op om innovatief te zijn in de oplossingen en creatieve beslissingen te durven nemen. Veel inwoners, bedrijven en organisaties hebben ontzettend goede en mooie ideeën en mogelijkheden om oplossingen te bieden voor problemen die ontstaan zijn door de huidige crisis. De JDC omarmt deze creativiteit en innovatie en roept het kabinet op om hier serieus naar te kijken en gebruik van te maken. Het actief opzoeken van die creativiteit kan niet alleen leiden tot nieuwe, slimme oplossingen, maar ook tot meer betrokkenheid.

Hier vind je het volledige advies En nu… daden! van de Jongeren Denktank Coronacrisis.

Jongeren Denktank Coronacrisis

De Jongeren Denktank Coronacrisis is een samenwerkingsverband tussen het SER Jongerenplatform en Denktank-Y (onderdeel van Coalitie-Y). Samen met jongeren willen zij oplossingen en ideeën bundelen om het kabinet te adviseren. Jongeren hebben namelijk een andere kijk op maatschappelijke thema’s en hebben vaak vernieuwende ideeën over de aanpak van problematiek. Voor dit advies gingen jongeren via de Opp app- een speciale app waaraan ruim 2.000 jongeren en jongvolwassenen meededen - in gesprek over de gevolgen van de coronacrisis voor wonen, werken, studie en klimaatbeleid.