Opkomst AI vereist mensgerichte implementatie en alert beleid
Artificiële intelligentie (AI) verandert onze economie, arbeidsmarkt en samenleving ingrijpend. Nieuwe AI-technologieën, zoals ChatGPT en autonome robots, worden steeds vaker ingezet in sectoren als zorg, logistiek, dienstverlening en onderwijs. Het benutten van AI biedt grote kansen, bijvoorbeeld voor het verhogen van de arbeidsproductiviteit en het terugdringen van werkdruk. Maar AI moet op een verantwoorde manier worden ingezet. Dat schrijft de SER in het advies ‘AI en werk – Samen naar een werkende toekomst met AI’.
SER-voorzitter Kim Putters: “Organisaties en bedrijven moeten zich proactief voorbereiden op AI, samen met hun werknemers. Daarbij moet de mens centraal staan. De keuzes die we nú maken, bepalen of AI zal bijdragen aan brede welvaart of juist tot verscherpte ongelijkheid en toenemende werkdruk leidt.”
De SER doet in het advies vier hoofdaanbevelingen:
Zet de mens en waardig werk centraal
Door AI veranderen taken en werkprocessen, zal nieuw werk ontstaan en sommige banen zullen verdwijnen. Proactieve sturing door bedrijven, organisaties en overheden is cruciaal om AI verantwoord en effectief in te zetten. Dat begint bij het vroeg betrekken van werknemers bij de implementatie en ontwikkeling van AI. Menselijke waardigheid, zeggenschap en training van werkenden moeten centraal staan. Menselijk toezicht op AI-toepassingen moet zorgvuldig worden geregeld.
Overheid, neem de regie op verdeling en zekerheid
AI kan in bepaalde sectoren of beroepen ontwrichtend zijn. Dat kan zorgen voor nieuwe ongelijkheid of druk op de sociale samenhang. De overheid moet daarom actief onderzoeken en monitoren wat de inzet van AI betekent voor werk, inkomensverdeling en sociale zekerheid. We moeten nú nadenken over een eerlijke verdeling van kansen en opbrengsten, zodat AI niet leidt tot een nieuwe tweedeling in de samenleving.
Blijf samen leren en ontwikkelen
Overheid, onderwijs en werkgevers moeten samen actiever aan de slag met scholing, bijscholing en een leven lang ontwikkelen. Dat is cruciaal om mensen mee te nemen in de digitale transitie. Werkgevers hebben de verantwoordelijkheid om werkenden een passend leeraanbod te geven, waar werkenden ook zelf actief mee aan de slag moeten. De overheid moet goede digitale basisvaardigheden voor alle groepen in de samenleving ondersteunen, zodat iedereen gelijke kansen krijgt.
Investeer fors in AI-innovatie, onderzoek en Europese samenwerking
Er zijn investeringen nodig om internationaal concurrerend te blijven én strategisch autonoom te zijn. Overheid en bedrijfsleven moeten meer investeren in wetenschap, onderzoek, de digitale infrastructuur en innovatie. Nederland moet, samen met Europa, kunnen meekomen in de internationale AI-ontwikkeling. De SER adviseert om het midden- en kleinbedrijf, waar AI nog beperkt wordt toegepast, praktisch te ondersteunen. Zo moet de overheid zorgen dat bedrijven in een netwerk met elkaar ervaringen en kennis uitwisselen. De vele al bestaande initiatieven moeten daar een plek in krijgen. Daarnaast moeten startende en groeiende AI-bedrijven de ruimte krijgen te ontwikkelen en op te schalen. Betere randvoorwaarden, zoals toegang tot financiering, zijn hiervoor nodig.
