• 
• 

“Ik wil geen Dolle Mina zijn”

“Mannen hebben een groot ego en moeite met vrouwelijk succes”

The sky is the limit, leerde Elske Doets van kleins af op reizen naar Amerika. Die positieve ‘approach’ beïnvloedt haar eigen leiderschap als directeur-eigenaar van Amerika- en Canadaspecialist Jan Doets én werd onlangs beloond met de titel Prix Veuve Clicquot Zakenvrouw van het Jaar. Het schisma met de Hollandse normen kan haast niet groter zijn: “Als succesvolle onderneemster word je regelmatig weggezet als ‘dat vrouwtje’.”

De top heeft ze bereikt dankzij enorme vechtlust, zegt Elske Doets. “Het is nooit vanzelfsprekend geweest dat ik het bedrijf van mijn vader over zou nemen. Ik ging rechten studeren – dat was een goede studie en ik vind debatteren leuk, daarom sprak de advocatuur mij aan. Misschien was die studie rechten ook wel een escape. Maar uiteindelijk werd het toch het bedrijf – bij alles wat ik doe, geef ik mij volledig, en echte passie voelde ik vooral voor deze sector, people’s business bij uitstek.”

Ze was er al vroeg bij betrokken: als vijftienjarige ging Doets al mee met haar ouders naar Amerika – ze is er inmiddels zo’n 120 keer geweest en publiceert op de bedrijfswebsite een jaloersmakende lijst met haar favoriete bucketlistwaardige highlights. “Als tiener werd ik al geraakt door de manier van leven in Amerika: the sky is the limit. De mentaliteit is zo anders dan in Nederland. Ben je daar chauffeur van een succesvol iemand, dan wordt dat gezien als de eerste stap op weg naar eigen succes. In Nederland kijken we eerder neer op mensen en zien we overal valkuilen en beren op de weg.” Zelf begon ze ook onderaan in de organisatie: “Ik was 14 en deed wat eenvoudige klusjes.” In 2001, op haar 28^e, nam ze het bedrijf over.

Geen applaus

Haar leiderschap is anders dan dat van haar vader: “Ik vind mezelf niet zo belangrijk. Ik ben een verbinder, intuïtief ingesteld. Ik ben bijvoorbeeld erg gevoelig voor body language: als ik een medewerker aankijk, zie ik hoe hij of zij ervoor staat.” Haar warme benadering wil niet zeggen dat Doets medewerkers doodknuffelt: “Mensen groeien juist als je er niet te dicht bovenop zit. Mijn taak is voornamelijk faciliterend: ik wil medewerkers laten excelleren.” Bij ‘de eerste Doets’, haar vader Jan, ging het er op de werkvloer anders aan toe. “Jan is een pionier – daar bewonder ik hem om – en had een andere stijl. Net als veel mannen was hij een hiërarchisch leider die boven mensen stond. Waar hij in details denkt, denk ik in grote lijnen.” Doets is van de snelle beslissingen en het buikgevoel: al in vroeg stadium begon ze enorm te investeren in IT, iets dat haar geen windeieren heeft gelegd. Ze transformeerde de traditionele reisorganisatie die haar vader vanaf de grond heeft opgebouwd tot een moderne reisorganisatie met internet als lifeline en zag het bedrijf de afgelopen jaren, ondanks de crisis, met 60 procent groeien. Doets geldt daarmee als zeer succesvolle opvolger van haar vader. De jury van Zakenvrouw van het Jaar – die in de woorden van Doets uit “hotshots” bestaat – roemde Doets onder meer vanwege haar bijdrage aan de waardering van vrouwelijk ondernemerschap. Een mooie erkenning, maar haar prestaties leveren niet automatisch applaus op, zegt Doets terugkomend op haar vader. “Ik denk dat hij wel wat moeite heeft met mijn succes, ja. Dat ik nu Zakenvrouw van het Jaar ben, ontlokte bij hem de reactie dat hij daar ook voor gevraagd is, maar er geen tijd voor had.” Ze ziet de reactie als tekenend voor mannen, zeker voor die van haar vaders generatie. Met een lachje: “Een groot ego en moeite met vrouwelijk succes.”

Mannenhater met zweepje

Met dat mannelijk ego krijgt Doets als succesvolle ondernemer vaker te maken. Daags voor het interview met Topvrouwen.nl was ze te gast in het praatprogramma Business Class van Harry Mens. Het gesprek met Mens had een ondertoon: hij vroeg Doets zonder blikken of blozen of zij een “mannenhater” is en of ze wel eens een zweepje zou willen hanteren. Op Mens’ vraag of haar personeel bang is voor haar, antwoorde ze spitsvondig: “Nee hoor, jij misschien.” Terugkijkend: “Je dacht dat mannenhater de ergste opmerking was? Dan had je bij het voorgesprek moeten zijn: Mens wist te melden dat succesvolle vrouwen altijd doorschieten met hard werken, terwijl mannen lekker op de tennisbaan staan – en daar en passant een vrouw opduikelen die níet zo hard werkt.”

Wekte die hautaine en neerbuigende interviewtechniek Doets woede op, de neiging Mens eens flink de oren te wassen over vrouwelijke prestaties, of misschien juist de neiging weg te lopen? Niets van dat alles. “Ik moet eerder lachen om die kortzichtigheid, hoewel het natuurlijk shockerend is dat het nog voorkomt.” Doets, broodnuchter, ziet het gedrag van Mens als exemplarisch voor mannen die slecht omgaan met vrouwelijk succes. “Mannen proberen succesvolle vrouwen weg te zetten als ‘dat vrouwtje’. Ze willen hen op die manier kleineren. Nederlandse mannen zijn ontzettend traditioneel, of ze hoogopgeleid zijn of niet, en trekken het daarom slecht als vrouwen aan de top staan.” Toch denkt Doets dat fel van leer trekken niet de juiste reactie is. “Ik ben liever activistisch op een charmante manier. Het is overduidelijk dat er nog veel terrein te winnen is als het gaat om emancipatie, maar ik wil geen Dolle Mina zijn. Dat schrikt alleen maar af en helpt vrouwen niet. Ik laat liever zien waar ik voor sta en waar ik goed in ben.” Doets reactie op het interview was daarom stoïcijns: zij bleef het gesprek kalm terugvoeren naar haar zakelijke prestaties en ging niet op provocaties in.

Lost generation

Wie Zakenvrouw van het Jaar wordt, geldt als rolmodel voor andere vrouwen. Net als haar voorgangers neemt Doets die taak serieus. Dat ze zich vooral op een jonge doelgroep richt, middelbare scholieren en dan vooral de meisjes, is niet voor niets: “Bij jonge mensen valt het meeste winst te behalen. Door voor de klas te komen staan, of door in een vlog te verschijnen, wil ik meisjes ervan doordringen dat het belangrijk is een droom te hebben. Vraag je af waar je goed in bent en hoe je daar je geld mee kunt verdienen. Die economische gedachte vind ik belangrijk: het is vast hartstikke leuk om weddingplanner te worden, maar hoeveel behoefte is daar nou eigenlijk aan?”

Ook al denkt de huidige generatie nog in de “bekrompen patroontjes” die Doets hekelt – de top is voor mannen en vrouwen horen bescheiden en vooral niet te ambitieus te zijn – toch doet Doets haar best voor al haar vrouwelijke medewerkers (van de 35 mensen die voor haar werken is zo’n 90 procent vrouw, heel normaal in deze branche, aldus Doets). Ze is graag kruiwagen, maar vraagt daarvoor wel oprechte ambitie terug. “Medewerkers die hogerop willen, vraag ik tijd te investeren in een opleiding. Wil je dat niet, dan weet ik genoeg.”

Tussen bescheidenheid en narcisme

Nederlandse vrouwen moeten groter dromen en meer willen en Doets ziet dat als proces. “Als je geen droom hebt, dan vecht je niet. Ik denk dat vrouwen die droom wel hebben, maar die is slechts latent aanwezig. Vrouwen zijn zo lang klein gehouden, dat velen zelf ook klein zijn gaan denken en voor gemak kiezen: doe mij maar een gezellige baan met leuke collega’s. De weg naar de top vergt wat anders: durven en doorzetten.” Naarmate vrouwen meer succesvolle seksegenoten zien, breken ze uit het keurslijf dat van vrouwen vooral niet te veel verwacht. “Enerzijds heb je het mannelijke narcisme en anderzijds de te grote mate van vrouwelijke bescheidenheid. De nieuwe vrouwelijke generaties moeten daarin de tussenweg zien te vinden.”

Tekst: Nicole Gommers