• 
• 

‘Nederland is zich pas nét bewust van het belang van diversiteit’

Als Rudina de Lange – die als founder van DLC Strategy inmiddels 15 jaar als zelfstandig gevestigd internationaal strategie-adviseur werkt, in Nederland onder haar eigen label en in het buitenland onder de labels van gerenommeerde internationale bureaus – opnieuw een studie zou kiezen, zou dat zeker robotica worden. “Machines en maakprocessen heb ik altijd al fascinerend gevonden. Van niets wordt iets gemaakt: een fysiek of een digitaal product, of food –  waarmee ik in mijn commissariaat bij Go-Tan voor het eerst mee te maken heb. In de chemie, een sector waar ik veel adviseer, voeg je een katalysator toe om een totaal ander eindresultaat te krijgen. Dat is toch mooi? Dit zijn tijden van digitalisering, algoritmes en robots en dat brengt zoveel mogelijkheden met zich mee. Gevaren trouwens ook: algoritmes nemen in de nabije toekomst het menselijk oordeel over, dus wat je ‘erin stopt’ is van niet te onderschatten belang. Vandaar ook mijn interesse in robotica. Om te voorkomen dat bias de overhand krijgt, is het belangrijk dat teams gemêleerd en gebalanceerd zijn. Ik heb daarom veel respect voor Corinne Vigreux van TomTom, die programmeerschool Codam uit de grond heeft gestampt.” 

Die school levert software engineers voor de toekomst af en heeft daarbij oog voor diversiteit in alle vormen en maten – genderdiversiteit maakt daar uiteraard deel vanuit. Een revolutionair concept dat in de smaak valt bij De Lange, die in de meer dan 25 jaar dat zij grote concerns adviseert veel in het buitenland heeft gewerkt, de laatste jaren veelal in Duitsland. Zij kijkt door haar omvangrijke internationale ervaring niet meer louter door een ‘Hollandse bril’. “Of ik denk dat we aan de vooravond van een ramp staan als er niet meer vrouwelijke bemoeienis met algoritmes komt? Ik heb veel met Amerikanen gewerkt en heb van hen geleerd vraagstukken primair vanuit kansen te benaderen, op een vraaggedreven manier. De vraag die hier centraal staat is: hoe kan het beter, hoe maken we de digitale revolutie tot een succes voor iedereen? Daarom maakt een initiatief als Codam me ook zo enthousiast. IT en tech bieden geweldige kansen voor vrouwen – maar dan moeten vrouwen wel weten dat dit carrièrepad voor hen openstaat.” 

Het pad van zelfstandig strategy consultant, dat De Lange koos nadat zij 10 jaar voor Deloitte Consulting internationaal werkte, lag ook niet direct voor de hand. “Al tijdens mijn opleiding industrial engineering & management aan de TU in Enschede, met als technische variant werktuigbouwkunde, was ik 30 jaar geleden als vrouw een uitzondering. Ik vind het shocking dat de man/vrouwverhouding bij technische studies ook vandaag de dag nog allerminst in balans is. In andere landen is men op dit vlak veel verder. Zelf adviseer ik behalve aan chemiebedrijven ook in de sectoren automotive, pharma, IT en private equity. Mijn adviespraktijk omvat corporate strategie, businessstrategie en M&A, en ik houd mij bezig met wereldwijde groei, marge en winstverbeteringsprojecten. Ja, ik werk in een mannenwereld. Hoewel het erg mooi zou zijn als vrouwen tech zouden ontdekken, vind ik mijn uitzonderingspositie geen bezwaar. Voor mannen is het soms wennen als ik bij vergaderingen de enige vrouw ben, en in Duitsland tevens de enige niet-Duitser, maar het ongemak duurt nooit lang, ook omdat het voor mij geen issue is.” 

Bewustwordingsfase

Bij ‘vergelijkend warenonderzoek’ kan De Lange er niet omheen: in het buitenland is gender equality een thema dat is al veel verder is doorgedrongen in de samenleving, in Nederland staat het nog in de kinderschoenen. “In Duitsland bijvoorbeeld is men dat stadium al zo’n 10 jaar geleden gepasseerd, men is vaak verbaasd te horen dat het vrouwenquotum in Nederland zo ter discussie staat. Terwijl er al veel aandacht is voor de doorstroom van talentvolle vrouwen in Duitsland, vragen jonge mannen van 30 tot 35 jaar mij geregeld wat ze kunnen doen om ervoor te zorgen dat nog meer vrouwen de topgremia bereiken. In Nederland heb ik die vraag nog niet gehad. In Duitsland bestaat een grote pool van talentvolle techvrouwen die gestaag naar de top klimmen – ingegeven door het feit dat vooral vrouwen uit Oost-Duitsland door armoede wel moesten werken en rationeel een afweging maakten welk vak een goed inkomen zou opleveren. Ze werden daarom vaak ingenieur. Angela Merkel is behalve regeringsleider ook gepromoveerd natuurkundige.” 

De Lange onderschrijft wat Mirella Visser, die als CEO van het Centre for Inclusive Leadership vooral buitenlandse klanten bedient, in een eerder interview met Topvrouwen.nl aankaartte. Visser hoort van Duitse cliënten dat op schoolpleinen meisjes jongens plagerig toeroepen: ‘Jij kunt geen bondskanselier worden, want jij bent geen meisje’. Die generatie is immers opgegroeid met een vrouwelijke bondskanselier. De Lange: “In de VS speelde iets soortgelijks toen Eileen Collins de eerste vrouwelijke space shuttle piloot was in 1995, en daarna de eerste vrouwelijke commander in 1999. Jongetjes dachten dat zij niet meer voor space-vluchten in aanmerking kwamen. De sky werd hiermee voor ambitieuze vrouwen letterlijk de limit. Maar in Nederland is een groot gebrek aan dergelijke rolmodellen: “Terwijl dat visuele aspect – de mogelijkheid om vrouwen dergelijke rollen te zien vervullen – zo belangrijk is voor meisjes.” Immers: You can’t be what you can’t see. “Daarom mogen we de Nederlandse topvrouwen die zich uitspreken ook zo dankbaar zijn. In ons land begínt de bewustwording rondom het belang en de toegevoegde waarde van diversiteit pas net. Het onlangs door de Tweede Kamer gesteunde ingroeiquotum is omstreden, terwijl het niet meer is dan een afgezwakt quotum met een beperkte reikwijdte: het geldt immers niet voor de raad van bestuur. Toch vertrouw ik erop dat het quotum het denken over diversiteit een zetje zal geven: het aantal vrouwen op topposities zal gestaag toenemen, tot het punt dat het steeds normaler en bespreekbaarder wordt.” Zo fungeert het quotum als aanjager van voortschrijdend inzicht.

Gevonden worden als niemand je kent

Om van gebalanceerde verhoudingen binnen raden van commissarissen en raden van bestuur ‘het nieuwe normaal’ te maken, moeten hooggekwalificeerde vrouwen wél zichtbaar zijn. Dat is precies waarvoor Topvrouwen.nl vanaf 2016 onvermoeibaar geijverd heeft. De Lange stond vanaf het prille begin in de database en hielp vanaf de zijlijn mee met de professionalisering ervan. “Ik ben net als een aantal andere vrouwen met veel internationale ervaring voorgedragen voor de database. We ontmoetten elkaar op events en ontdekten dat we allemaal dezelfde uitdaging hadden bij het invullen van ons profiel. De database was gericht op werkervaring in Nederland en Nederlandstalig. Vrouwen met een Engelstalig profiel en dito cv werden daardoor niet gevonden.” Doodzonde, want deze vrouwen runnen in het buitenland niet zelden divisies die groter zijn dan Hollandse corporates, terwijl vele Nederlandse ondernemingen voor bestuurlijke functies en commissariaten buitenlandse vrouwen werven vanuit het idee dat er in eigen land nu eenmaal onvoldoende vrouwen van het gewenste kaliber te vinden zijn. “Onze opmerkingen over de problemen met de profielen zijn binnen Topvrouwen.nl fantastisch opgepakt – vrouwen zoals ik worden nu ook gevonden. Bijzonder is dat ik samen met een aantal andere ‘internationale vrouwen’ met mooie managementrollen en executive functies een subgroep ben gaan vormen. We wisselen ervaringen en ideeën uit in een informele setting. Inmiddels zijn diverse vrouwen uit deze groep benoemd in raden van commissarissen of raden van toezicht. Een bij een beursfonds, een bij een culturele instelling en ikzelf bij Go-Tan.” 

Het commissariaat bij het in Aziatische ingrediënten en producten gespecialiseerde familiebedrijf Go-Tan dat De Lange sinds april 2019 bekleedt, heeft zij naar eigen zeggen expliciet te danken aan de database van Topvrouwen.nl. Als vrouw die vaak maandenlang doordeweeks geen voet op Hollandse bodem zet en nieuwe klussen verwerft door haar successen binnen een gesloten wereld waar discretie een vereiste is – De Lange noemt geen namen van organisaties waarvoor zij werkt en heeft geen website – is zij immers maar weinig zichtbaar. “Om te beginnen kende ik het bedrijf niet en had ik geen idee dat er gezocht werd naar een commissaris. De executive searcher kende mij niet, maar vond mij in de database. Zo’n ‘lijst’ met hooggekwalificeerde vrouwen die bepaalde posities ambiëren, is dus een geweldige opening. De database ontsluit onzichtbaar talent.” 

Over het commissariaat is De Lange na haar onboarding enthousiast: “Go-Tan is een mooi familiebedrijf dat geleid wordt door de tweede generatie. Twee broers zitten in de directie en de derde broer, die in Singapore woont, is commissaris. Het bedrijf is actief in 20 landen en ik zit er prima op mijn plek. Ondanks dat ik niet eerder ervaring had opgedaan met de foodsector, heb ik veel affiniteit met het bedrijf. Dat begint al bij mijn interesse in Aziatisch eten, maar belangrijker is dat er veel raakvlakken met mijn adviespraktijk zijn: ik vraag veel aandacht voor de strategie. In de foodsector heb je, net als in veel andere sectoren, te maken met consolidatie en digitalisering, zowel aan de klant- als de productzijde. Omdat het in deze ‘industrie 4.0’ steeds moeilijker wordt mensen te vinden voor aan de lopende band, praten we ook over automatisering en robotisering – inderdaad, mijn fascinatie. Dit zijn processen die het bedrijf goed moet doordenken, want er zijn grote investeringen mee gemoeid.” 

De Lange is de enige vrouw in de raad van commissarissen van Go-Tan. “Of de dynamiek met mijn komst is veranderd, kan ik niet zeggen. Maar ik denk wel dat het bedrijf een grote stap heeft gemaakt nu een van de twee stoelen voor niet-familieleden naar een vrouw is gegaan. Voor mij betekent het veel dat Topvrouwen.nl mij zichtbaar heeft gemaakt – ik ambieerde al langere tijd een commissariaat en die wens is nu werkelijkheid geworden.”

Meer halen uit de database

Rudina de Lange was onlangs, samen met vele andere topmannen en topvrouwen, aanwezig bij het Jaarevent van Topvrouwen.nl, waar Marry de Gaay Fortman afscheid nam als voorzitter en het stokje doorgaf aan Marguerite Soeteman-Reijnen. Nu het ingroeiquotum er komt, gaat Topvrouwen.nl een nieuwe fase in – er is immers een eind gekomen aan de vrijblijvendheid en daarmee komt er ook een eind aan het pleidooi om zelf de regie in handen te houden. De Lange is in ieder geval blij dat de database blijft bestaan en is van mening dat het werk van Topvrouwen.nl er nog lang niet op zit. “Grote veranderingen, zoals het diverser maken van boards, verlopen via een bepaald stramien. Zoals ik al zei: Nederland zit wat betreft diversiteit nog in de bewustwordingsfase. Die awareness, het begrip dat homogene teams om diverse redenen niet langer wenselijk zijn, sijpelt nu meer en meer door. Daarbij hoort ook ‘desire’: de top is geïnteresseerd in talentvolle vrouwen die hun helpen voeling te houden met een diverse groep stakeholders. Daarna volgt de call to action: zet vrouwen op de shortlist en benoem er gewoon één. Dit staat allemaal nog in de kinderschoenen, dus nu stoppen zou erg zonde zijn. Topvrouwen.nl doet al iets unieks: vrouwelijk toptalent ontsluiten. Maar je kunt méér uit de database halen, veel meer. Ik heb de afgelopen jaren meerdere kopjes koffie gedronken met bestuurders en commissarissen om te begrijpen hoe processen rondom benoemingen lopen. Komen benoemingen intern tot stand, moet je het hebben van netwerken, executive searchers of advertenties? Er bestaat geen eenduidig antwoord. Ik denk daarom dat het heel interessant is om meer te kijken naar de metrics die de database oplevert, om inzicht te krijgen in benoemingen en de processen rondom benoemingen. Hoe zijn de benoemingen tot stand gekomen? Gaat het om vrouwen die internationaal werken of juist om vrouwen die in Nederland actief zijn? Zijn er andere ‘splitsingen’ te maken? Zo kun je over langere tijd trends identificeren die hele zinnige informatie opleveren – informatie die processen transparanter maakt én laat zien waar voor topvrouwen de kansen liggen.”

Tekst Nicole Gommers