• 
• 

‘En dan zegt er weer een man: mag ik een uitrijkaart van je?’

Ze staat nog maar kort in de database van topvrouwen.nl. Cybersecurity-specialist Mary-Jo de Leeuw – onder meer associate partner Revnext, medeoprichter van de Women in Cyber Security Foundation, founder van stichting Cyberwerkplaats en lid van de advisory board van het Women Economic Forum – lacht om de vraag hoe dat komt. “Ik sta er nu in dankzij een heterdaadje. Ik ben nogal actief op social media; de berichtjes die ik plaats hebben meestal een link met diversity en roepen vrouwen op hun rol te pakken. Caroline Holtgrefe, directeur van Stichting Topvrouwen, zag die berichtjes en belde me met de vraag waarom ik vredesnaam niet in de database stond. Mooie timing, ik ben ook echt toe aan een volgende stap, een plek waar ik bijvoorbeeld kan bijdragen aan de vitale infrastructuur van een bedrijf of organisatie.”
Op de dag van het interview kopt de Volkskrant dat mensen met informatie- en communicatietechnologie in hun skillset ‘extreem gewild’ zijn en dat recruiters als gekken jagen op specialisten binnen dit rare breed. De extraverte De Leeuw heeft zich met haar initiatieven op het gebied van cybersecurity flink in de kijker gespeeld binnen haar branche én in de media – dat ze met haar platform Internet of Toys voor elkaar kreeg dat de makkelijk te hacken pratende pop Cayla uit de handel gehaald werd, was landelijk nieuws – maar zij is daarmee wel een uitzondering. “Vrouwen sneeuwen onder in deze branche. Ego’s voeren de boventoon, talent is ondergeschikt. Dat moet veranderen.”

Nooit in de wachtrij

De Leeuws leerschool begon al op haar achtste, toen ze haar eerste spelletjes Donkey Kong en Supermario speelde. Wat volgde was een Commodore 64 en een krakende en piepende Atari. Het was een manier om bezig te blijven – “Ik had een groeistoornis waardoor ik niks mocht, behalve naar de fysiotherapeut” – maar groeide al snel uit tot een levenslange en carrièrebepalende liefde tussen vrouw en computer. Recalcitrant als ze is hield De Leeuw het niet lang bij ‘gewoon spelen’. Ze probeerde spelletjes na te bouwen en er varianten op te maken en ontdekte al gauw dat de wereld zoveel groter is dan haar eigen computer en dat er overal systemen te manipuleren zijn. Bij de Belastingdienst was zij altijd als eerste aan de beurt, omdat ze de wachtbandjes zo wist te bewerken dat ze vooraan in de wachtrij terecht kwam. Op diezelfde manier legde ze ooit bij Casema het hele systeem plat. “Dat was allemaal leuk, maar uiteindelijk wilde ik juist bijdragen aan een veiligere digitale wereld.” Die missie gaf ze vorm door communicatiesystemen te gaan studeren, na een kort uitstapje naar de HEAO: “Ik wilde iets studeren waarmee ik dacht veel geld te kunnen verdienen, maar mijn hart ging echt niet sneller kloppen van dat gewauwel over de piramide van Maslow. In mijn nieuwe studie kwam alles bij elkaar: programmeren, query’s bouwen, wat ik eerder stukmaakte verbeteren… heerlijk.” Toch merkte ze wel dat ze als meisje in het computerlokaal een vreemde eend in de bijt was: er was slechts één ander meisje. “Laatst bleek tijdens een reünie dat mijn voormalige studiegenote zich niet gelukkig voelde als vrouw en inmiddels als man door het leven gaat.” Met een schaterlach: “Nou gun ik oprecht iedereen zijn geluk, maar ik ijver voor meer vrouwen binnen de cybersecurity en niet voor minder.”

Door het ijs

Na de studie volgden de banen en zelf opgezette zakelijke projecten en De Leeuw maakte snel naam. Ze is volmaakt gelukkig met alles wat haar vakgebied biedt, maar struikelt dagelijks over de rol die vrouwen geacht worden te spelen in het door mannen gedomineerde wereldje waarbinnen ze actief is. Zoals het een powervrouw betaamt, gaat ze daar fors tegenin. Het levert zowel hilarische situaties op als echte fitties, zoals zij dat noemt. “Mannen zijn gewend aan vrouwen in ondersteunende functies, niet aan vrouwelijke specialisten. Sowieso zien mannen vrouwen graag als hulpbehoevend. Ik rijd in een snelle auto en als ik stop om te tanken, krijg ik voortdurend de vraag of ik misschien hulp nodig heb.” Op basis waarván denk je dat in godsnaam, riposteert ze dan. De Leeuw kan nog lachen om die situaties, maar minder om de momenten dat mannen zich belerend of zelfs venijnig opstellen omdat ze zich blijkbaar bedreigd voelen door vrouwelijke kennis en kunde. En die situaties zijn er legio. “Op LinkedIn gebruikte iemand de term bitcoin in de verkeerde context. Toen ik daarop wees, vroeg een man ‘of hij het me even uit moest leggen.’ Nou nee, dankjewel. Maar het gaat verder dan dat: mannen jatten doodleuk wat ik bedacht heb. In 2016 bezocht ik een technologiebeurs in Dubai met een uniek concept waarvan ik de auteursrechten heb, en toch claimt een ander bedrijf het succes in een persbericht waarin ook staat dat zij de initiatiefnemer zijn. Daar moet ik dan weer achteraan. Doodvermoeiend.”
Wat betreft de agressie: nadat door het toedoen van De Leeuw pop Cayla uit de handel werd genomen, werd ze uitgenodigd door de hoogste baas van een telecom-agentschap. “Hij begon me min of meer te overhoren om te testen of ik wel echt verstand had van de materie. Wat hij zelf stelde, was niet correct, dus ik zei: ‘dat klopt niet.’ Hij ontplofte en begon me te schofferen, waarna ik uiteraard het gesprek beëindigd heb.” De Leeuw merkt vaker dat mensen op hoge functies binnen de IT security lang niet altijd over de juiste kennis beschikken. “Zij komen op die plek doordat zij bijvoorbeeld beschikken over bestuurservaring op directieniveau zonder enige kennis die aanschurkt tegen de materie, of simpelweg door hun naam. Onlangs liet ik een directeur van een cybersecuritycluster door het ijs zakken – hij bleek niet echt lekker op de hoogte van allerlei basisbeginselen, maar ging er wel prat op dat hij de directeur is.”

Cyberpeace

De Leeuw, die als kind van een Arubaanse moeder ‘dubbeldivers’ is (“maar mijn etniciteit vormt geen enkele belemmering, het vrouw-zijn is bepalender”), voelt geen terughoudendheid bij het omdraaien van de genderrollen. “Dit is een wereld waarin mannen graag over vrouwen heen walsen. Het is daarom uitermate belangrijk dat gekwalificeerde vrouwen laten zien dat ze er zijn en wat ze kunnen. Maar bovenal moeten we eens stoppen incompetente mensen naar voren te halen. Ik ken genoeg echte topspecialisten, mannen én vrouwen. Bedrijven hoeven maar te bellen en ik lever ze vanuit het Women Economic Forum (WEF), waar ik in de advisory board zit, zo een lijstje aan. WEF is met haar 60.000 leden actief in 150 landen, dus dat lijstje is zo klaar.” Om hun positie te verankeren, moeten vrouwen ook veranderen, vindt De Leeuw. Minder bescheidenheid, meer zelfbewustzijn. “Vrouwen realiseren topprojecten. Neem bijvoorbeeld een vrouw die zelf een computer bouwde voor haar zoon, waarmee hij andere kinderen kan leren hoe belangrijk open source-producten zijn. Maar als ik dergelijke talentvolle vrouwen benader, halen ze hun schouders op en zeggen: het valt toch wel mee wat ik doe, waarom bel je mij? Terwijl mannen zich in elke krant op de borst kloppen.” De vrouwelijke benadering is op meerdere vlakken compleet anders, signaleert De Leeuw: “Mannen slopen, hacken en manipuleren graag, vrouwen bouwen liever. Dat is een totaal andere insteek: cyberpeace. Talentvolle ICT-vrouwen zijn van levensbelang om organisaties aangesloten te houden bij digitale ontwikkelingen en tegenwicht te bieden in de harde digiwereld. Begrijp me niet verkeerd, hacken en manipuleren is ook nuttig om te doorzien hoe je de digitale veiligheid kunt verbeteren, maar er is veel meer balans tussen masculiene en feminiene waarden nodig binnen cybersecurity, precies wat we beogen met de Women in Cyber Security Foundation. 99 procent van alles wat er gebeurt in deze wereld zien we door mannenogen, vrouwen kunnen ‘een ander gelijk’ laten zien.”

Hoe laat komt de catering?

Néém dat podium nou, zegt De Leeuw dus regelmatig tegen vrouwen die terugdeinzen voor de spotlights. “Ik geef soms ook een klein duwtje, hoor. Laat zien dat je net zo goed bent! Maar ja, áls wij vrouwen het podium nemen, proberen mannen ons keihard terug te duwen in het vertrouwde hokje: vrouw, dus ondersteunende functie. Laatst was ik keynote speaker op een congres. Meerdere mannen kwamen naar me toe met facilitaire vragen, bijvoorbeeld of ik een uitrijkaart voor ze had, terwijl er nog nooit een man is geweest die mij heeft gevraagd in welke talen in kan programmeren. Bizar. Een andere vrouwelijke collega kreeg de vraag hoe laat de catering zou komen. Wij willen die mannen laten zien dat ook een vrouw in charge kan zijn en bovendien zeer competent. Net als Stichting Topvrouwen willen wij de mythe ‘dat ze er niet zijn’ ontkrachten. We begonnen bij Women in Cyber Security Foundation met zo’n 20 vrouwen, vanuit het idee dat de mogelijkheid zich te verenigen het voor hen ook makkelijk zou maken zichtbaar te zijn op events en dergelijke. Nu gaan we al richting 1.000 hooggekwalificeerde vrouwen verenigd over de hele wereld. Het is jammer dat onze samenleving zo conservatief is dat we vrouwen moeten promoten, maar het helpt zeker. En mocht het toch niet voldoende helpen, dan zijn er gelukkig quota: daar ben ik helemaal voor.”