Vragen over vluchtelingen en onderwijs
Mogen vluchtelingen in Nederland studeren?
Ja, vluchtelingen met een verblijfsvergunning mogen in Nederland studeren. Zij hebben op dit vlak dezelfde rechten en plichten als elke andere Nederlander.
Rechtmatig verblijf
Om in Nederland te mogen studeren, moet een vluchteling rechtmatig in Nederland verblijven. Bij vluchtelingen met een verblijfsvergunning is dit altijd het geval. Asielzoekers (zonder verblijfsvergunning) van wie de asielprocedure nog loopt, verblijven ook rechtmatig in Nederland. Ook zij mogen dus studeren in Nederland. Wel moeten zij in het bezit zijn van een verklaring van de IND dat zij rechtmatig in Nederland verblijven.
Mogen vluchtelingen stage lopen?
Vluchtelingen met verblijfsvergunning mogen in Nederland altijd stage lopen of een werkervaringsplaats vervullen. Zij hebben wat dit betreft dezelfde rechten en plichten als Nederlanders. Er behoeft geen tewerkstellingsvergunning te worden aangevraagd.
Voor het verrichten van een stage of het opdoen van werkervaring is het van essentieel belang dat de werkzaamheden zich duidelijk onderscheiden ten opzichte van die van een ‘gewone werknemer’. Een stage of werkervaringsplaats is dus bij uitstek gericht op leren en niet op werken. De vluchteling bezet een additionele plek en neemt dus geen plaats in die normaliter door een werknemer wordt bezet.
Als bij de stage of werkervaringsplaats het leeraspect niet centraal staat, dan is sprake van een arbeidsovereenkomst en heeft de vluchteling recht op het wettelijk minimumloon. Voorwaarden die gelden voor een stage of werkervaringsplaats zijn: een stageplan, begeleiding en evaluatie.
Een stageplaats of werkervaringsplaats is niet hetzelfde als vrijwilligerswerk. Zie voor meer informatie het thema vrijwilligerswerk.
- Meer over vluchtelingen en stage lopen
Mogen asielzoekers stage lopen?
Asielzoekers (zonder verblijfsvergunning) mogen alleen stage lopen in Nederland als hun asielaanvraag 6 maanden of langer loopt.
Voor stages of werkervaringsplaatsen gelden in principe dezelfde regels als voor werk. Asielzoekers mogen dus pas nadat zij zes maanden in procedure zitten stage lopen. Ook geldt dat een tewerkstellingsvergunning is vereist. De tewerkstellingsvergunning wordt voor maximaal 24 weken per jaar afgegeven.
Voor asielzoekers (zonder verblijfsvergunning) hoeft een werkgever geen tewerkstellingsvergunning aan te vragen in de volgende situaties:
- De asielzoekers loopt stage in het kader van een mbo-opleiding op grond van een beroepspraktijkvormingsovereenkomst.
- De asielzoeker loopt stage in het kader van een hbo- of wo-opleiding op grond van een stageovereenkomst.
- De stage is een verplicht onderdeel van de opleiding van de asielzoeker
Verder is van belang dat de asielzoeker geen taken vervult ter vervanging van werkzaamheden die gewoonlijk door een werknemer worden verricht. Als de activiteiten zich onvoldoende onderscheiden van reguliere werkzaamheden, moet het wettelijk minimumloon worden betalen.
Een stageplaats of werkervaringsplaats is niet hetzelfde als vrijwilligerswerk. Zie voor meer informatie het thema vrijwilligerswerk.
- Meer over asielzoekers en stage lopen.
Welk taalniveau heeft een vluchteling nodig voor het mbo?
Het meeste mbo-onderwijs wordt in het Nederlands gegeven. Een vluchteling moet de Nederlandse taal dus voldoende beheersen om het onderwijs te kunnen volgen.
Een onderwijsinstelling maakt zelf de inschatting of het taalniveau van een vluchteling voldoende is. Ze schatten in of de student de Nederlandse taal snel genoeg kan aanleren om het onderwijs te volgen én de opleiding succesvol af te sluiten.
Taalniveau onvoldoende?
Als het taalniveau van een vluchteling onvoldoende is om een beroepsopleiding zinvol te volgen, dan moet hij eerst zorgen dat hij de taal voldoende beheerst. Vluchtelingen kunnen hiervoor taallessen volgen bij een private aanbieder, maar soms ook bij een mbo-instelling zelf. Gemeenten kunnen ook investeren in taallessen, bijvoorbeeld vanuit het educatiebudget. Dit taalaanbod vanuit de gemeente kan een vluchteling alleen volgen als hij het inburgeringsexamen al heeft gehaald.
Hebben vluchtelingen recht op studiefinanciering?
Vluchtelingen met een (voorlopige) verblijfsvergunning die studeren in Nederland hebben onder dezelfde voorwaarden als Nederlandse studenten recht op studiefinanciering en het studentenreisbudget. Asielzoekers (zonder verblijfsvergunning) hebben geen recht op studiefinanciering en het studentenreisprodukt.
Studerende vluchtelingen met een verblijfsvergunning kunnen studiefinanciering aanvragen voor een voltijdsopleiding in het mbo, het hbo of aan een universiteit.
Mbo
In het mbo kunnen studenten vanaf hun 18e in aanmerking komen voor studiefinanciering. Zij moeten studiefinanciering aanvragen voor hun 30e. In niveau 3 of 4 wordt studiefinanciering, met uitzondering van de lening, verstrekt in de vorm van een prestatiebeurs: dit is een gift, tenzij de student niet binnen 10 jaar afstudeert. Wordt niet binnen 10 jaar een diploma behaald, dan moet de studiefinanciering terugbetaald worden. In niveau 1 of 2 wordt studiefinanciering, met uitzondering van de lening, verstrekt in de vorm van een gift.
Hoger onderwijs (hbo en wo)
Studenten in het hoger onderwijs kunnen studiefinanciering aanvragen als ze op het moment van aanvraag jonger zijn dan 30 jaar. Studiefinanciering is een lening. Die lening moet na de studie worden terugbetaald. Alleen de aanvullende beurs en het studentenreisproduct worden verstrekt in de vorm van een prestatiebeurs: dit is een gift, tenzij de student niet binnen 10 jaar afstudeert. Wordt niet binnen 10 jaar een diploma behaald dan moeten deze producten worden terugbetaald.
Studentenreisproduct
Als onderdeel van de studiefinanciering kunnen studenten het studentenreisproduct krijgen. Dit houdt in dat een student doordeweeks of in het weekend gratis mag reizen met het openbaar vervoer. Wanneer de student gratis wil reizen mag hij zelf kiezen. Ook het studentenreisproduct geldt voor vluchtelingen die studeren. Het studentenreisproduct is een gift, tenzij de student niet binnen 10 jaar afstudeert. In dit laatste geval moet het studentenreisproduct worden terugbetaald.
Meer over studiefinanciering. .
Mag een mbo-instelling asielzoekers en vluchtelingen zonder verblijfsvergunning inschrijven voor een opleiding?
Minderjarige asielzoekers en vluchtelingen mag u altijd inschrijven op een school of instelling. Voor minderjarigen is het recht op onderwijs niet afhankelijk van hun verblijfsstatus. Meerderjarigen kunnen onderwijs in het mbo volgen als zij rechtmatig verblijf houden in Nederland.
Minderjarigen: altijd recht op onderwijs
Voor asielzoekers en vluchtelingen tot 18 jaar geldt het recht op onderwijs en de leer- en kwalificatieplicht. Dit is niet afhankelijk van hun verblijfsstatus. Minderjarigen mag u dus altijd inschrijven op een school of instelling zoals omschreven in de Leerplichtwet 1969.
Meerderjarigen: alleen met rechtmatig verblijf
Meerderjarigen kunnen onderwijs in het mbo volgen in ons land als zij voldoen aan de wettelijke eisen voor inschrijving in de Wet educatie en beroepsonderwijs (WEB). Een vluchteling van 18 jaar en ouder mag zich inschrijven voor een beroepsopleiding zoals omschreven in de WEB als hij een rechtmatig verblijf houdt in Nederland in de zin van artikel 8 van de Vreemdelingenwet 2000 (Vw 2000).
Wat is rechtmatig verblijf?
Er is onder andere sprake van rechtmatig verblijf wanneer een vluchteling een verblijfsvergunning heeft of asiel heeft aangevraagd en in afwachting is van het besluit daarop. De asielzoeker of vluchteling moet altijd een geldig verblijfsdocument kunnen overleggen, of een verklaring van de Immigratie- & Naturalisatiedienst (IND) dat hij rechtmatig in Nederland verblijft.
Rechtmatig verblijf verlopen
Een meerderjarige vluchteling die hier niet langer rechtmatig verblijf houdt in de zin van artikel 8 Vw 2000, kan zijn opleiding alleen voortzetten aan de instelling waar hij was ingeschreven tijdens zijn rechtmatig verblijf en volgens de geldende regels. Deze regels zijn gebaseerd op internationaal geldend recht. Een instelling mag een dergelijke vluchteling of asielzoeker niet als nieuwe student inschrijven.
Moeten vluchtelingen examen Nederlands doen voor hun mbo-diploma?
Het examenonderdeel Nederlands afleggen gebeurt door middel van een centraal examen en een instellingsexamen.
Niveaus
Het niveau waarop de student het examen Nederlands doet, is afhankelijk van het type mbo-opleiding:
- Mbo-4 studenten doen examen voor Nederlandse taal op niveau 3F.
- Mbo-2- en -3 studenten doen een examen Nederlands op niveau 2F.
Welke knelpunten komen vluchtelingen tegen bij het volgen van een opleiding?
Het kunnen volgen van een opleiding is voor vluchtelingen van groot belang. Het vergroot hun kans op werk en draagt bij aan hun integratie in Nederland. Vluchtelingen mogen dan ook zodra ze een verblijfsvergunning hebben studeren in Nederland. In de praktijk lopen veel vluchtelingen – ongeacht hun herkomst – echter tegen een aantal knelpunten aan.
Taalachterstand
Vluchtelingen hebben vaak te maken met een taalachterstand, een beperkt netwerk en weinig inzicht in de omgangsvormen die hier gelden. Dit maakt meedoen aan de Nederlandse samenleving – waaronder het volgen van een opleiding – een uitdaging.
Verschil in opleiding
Opleidingen in de thuislanden van vluchtelingen zijn vaak gebaseerd op andere uitgangspunten dan in Nederland. De nadruk in deze opleidingen ligt vaak meer op reproductie dan op eigen initiatief. Daarnaast is de afstand tot docenten in veel culturen groter. Ook hebben buitenlandse diploma’s in Nederland vaak een andere waarde, waardoor vluchtelingen soms opnieuw geschoold moeten worden.
Beperkte studiefaciliteiten
In de centrale opvang zijn er vaak beperkte studiefaciliteiten. Er is weinig privacy en de toegang tot computers is beperkt. Ook zijn onderwijsinstellingen niet altijd goed bereikbaar doordat asielzoekerscentra vaak afgelegen zijn. Deze omstandigheden zijn niet optimaal voor vluchtelingen die willen studeren.Psychische problemen
Sommige vluchtelingen hebben last van psychische problemen. Dit maakt het volgen van een opleiding voor hen lastig. Deze psychische problemen komen voort uit bijvoorbeeld onderdrukking of de oorlogssituatie in hun thuisland, of uit de vlucht naar Nederland. Andere oorzaken van psychische problemen bij vluchtelingen zijn de opvang in het asielzoekerscentrum of dat ze afgesneden zijn van hun familie en thuisland.
Armoede en schulden
Veel vluchtelingen hebben bij aankomst in Nederland al schulden door de hoge kosten van de vlucht naar Europa. Ook krijgen ze te maken met kosten voor verblijfsdocumenten, inburgering en naturalisatie. Daarnaast worden vluchtelingen die studeren bijna nooit financieel ondersteund door hun ouders, in tegenstelling tot de meeste Nederlandse studenten. Bij elkaar opgeteld maakt dit dat het volgen van een opleiding voor veel vluchtelingen niet mogelijk is.
Bron: Erik van den Bergh, UAF, 2016.
