Van voetbalveld tot sportbestuur: de representatie van vrouwen in sport
De Nederlandse voetbalmannen werden tijdens het EK helaas uitgeschakeld. Maar niet getreurd, de Oranje Leeuwinnen zijn in aantocht. En daarmee komt een nieuwe kans voor het Nederlands voetbal in zicht. Op de Olympische Spelen zullen zij deze zomer laten zien wat ze in huis hebben. Toch horen we hier nog niet zoveel over in de media, zoals bij het EK het geval was. Hoe staat het er anno 2021 voor met de representatie van voetbalvrouwen op het veld en in de sportbesturen?
© ANP/Pim Ras
We spraken met ex-profvoetballer en hoogleraar filosofie Martine Prange en NOC*NSF-bestuursvoorzitter Anneke van Zanen-Nieberg. Prange heeft uitgebreid onderzoek gedaan naar de representatie van vrouwenvoetbal. Van Zanen-Nieberg kent als sportbestuurder de dynamiek van de bestuurskamer maar al te goed.
Van Zanen-Nieberg vult aan: “Daaruit merk je dat we redelijk geëmancipeerd en in staat zijn om passend te investeren in vrouwelijke topsporters. Niet alleen in voetbal, maar ook andere sporten. Hierdoor kunnen ze goed presteren. We zien bijvoorbeeld dat mannelijke en vrouwelijke topsporters een meer dan evenredig aantal medailles in de wacht slepen. Zo scoorden de dames de voorgaande Zomerspelen absoluut hoger in het medailleklassement dan de heren. Aan voldoende vrouwelijk talent ontbreekt het dus niet”.
“Maar we zijn er nog niet”, vindt Prange. “Zo staat het vrouwenvoetbal nog niet op gelijke voet met het mannenvoetbal, net zoals dat nog niet het geval is bij veel sporten, zoals wielrennen. De vrouwen zijn nu al een tijd bezig met een inhaalslag. Ondertussen gaat de ontwikkeling van het mannenvoetbal, commercieel en professioneel, gewoon door, dat haal je niet zomaar in.”
“Als je kijkt naar die besturen dan zie je dat de overgrote meerderheid van de voorzitters man is. Op dit moment is het beter gesteld dan 10 jaar geleden. Zo zijn er tegenwoordig circa 10 vrouwelijke voorzitters van de in totaal 77 sportbonden. Dat waren 10 jaar terug nog maar 3 tot 4 vrouwelijke voorzitters”, vertelt Van Zanen-Nieberg. “Alhoewel er dus sprake is van een stijgende lijn in het aantal vrouwelijke bestuursleden, is er nog geen gelijkwaardige representatie.”
Waar dat door komt? Van Zanen-Nieberg: “Volgens mij is er niet één specifieke oorzaak aan te wijzen. Soms heeft het te maken dat de dames te bescheiden zijn wat betreft hun eigen kwaliteiten. Het is bijvoorbeeld ok, als je niet alles weet. Mannen maken ook gebruik van hun netwerk als ze ergens tegenaan lopen. Soms kom ik voor vraagstukken te staan waarvoor ik advies inwin bij andere bestuurders. Daarnaast zie je ook dat als een bestuur al voor het overgrote deel uit mannen bestaat, het lastig is om daar als dame tussen te komen. Dat vraagt wel lef. Deze drempel zal lager worden naarmate er meer dames plaatsnemen in een bestuur.”
Prange is ervan overtuigd dat meer diversiteit in sportbesturen ook bijdraagt aan diversiteit in de sportwereld zelf. “Ik denk dat diversiteit in alle vormen van bestuur belangrijk is, dus ook in sportbesturen. De emancipatie en strijd voor gelijkheid moet zowel down-top als top-down gebeuren. Als wij onszelf als democratie serieus nemen, maken we hier actief werk van. Dat begint met het uitleggen wat diversiteit eigenlijk is. Zo is het niet alleen een kwestie van zorgen voor meer vrouwen op de werkvloer, zoals men nog weleens lijkt te denken. Mannen zullen meer open moeten staan voor bijdragen van vrouwen. Vaak moet een vrouw zich aanpassen aan een erg gesloten en hiërarchische cultuur. Daarom moet je, als je wilt dat vrouwen in het bestuur plaatsnemen, je ook echt goed kijken hoe je je bestuurscultuur kunt veranderen.”
Vrouwenvoetbal in de lift
“Vrouwenvoetbal wordt zeker serieuzer genomen dan een aantal jaar geleden”, vertelt Prange. “Dat is dankzij de goede prestaties en het aanvallende voetbal van het Nederlands elftal in 2017 en 2019, het bereiken van het WK en de plaatsing voor de Olympische Spelen. Hierdoor weet heel Nederland dat meisjes en vrouwen ook graag voetballen en dat ook nog eens goed kunnen. De vrouwen krijgen betaald, hebben contracten bij hun club en kunnen nu veel vaker dan vroeger als full-prof hun sport beoefenen en daarmee alles uit hun talent halen wat erin zit.”Van Zanen-Nieberg vult aan: “Daaruit merk je dat we redelijk geëmancipeerd en in staat zijn om passend te investeren in vrouwelijke topsporters. Niet alleen in voetbal, maar ook andere sporten. Hierdoor kunnen ze goed presteren. We zien bijvoorbeeld dat mannelijke en vrouwelijke topsporters een meer dan evenredig aantal medailles in de wacht slepen. Zo scoorden de dames de voorgaande Zomerspelen absoluut hoger in het medailleklassement dan de heren. Aan voldoende vrouwelijk talent ontbreekt het dus niet”.
“Maar we zijn er nog niet”, vindt Prange. “Zo staat het vrouwenvoetbal nog niet op gelijke voet met het mannenvoetbal, net zoals dat nog niet het geval is bij veel sporten, zoals wielrennen. De vrouwen zijn nu al een tijd bezig met een inhaalslag. Ondertussen gaat de ontwikkeling van het mannenvoetbal, commercieel en professioneel, gewoon door, dat haal je niet zomaar in.”
Voornamelijk mannen in hogere posities binnen de sport
Toch constateren Prange en Van Zanen-Nieberg dat het speelveld van de voetbalsport nog voornamelijk uit mannen bestaat. Van Zanen-Nieberg: “Op het gebied van topcoaches zie ik dat het merendeel man is.” Prange vult aan: “Er zijn inderdaad nog te weinig vrouwelijke coaches en bestuurders. Maar een heel goede ontwikkeling is dat vrouwelijke scheidsrechters nu ook in de top van het mannenvoetbal werkzaam zijn. Ook heeft de KNVB per 1 september aanstaande een vrouwelijke directeur aangesteld voor het mannelijk profvoetbal. Ik hoop dat die beweging zich voortzet en van de huidige generatie voetbalsters er veel voor het trainingsvak gaan kiezen of zullen doorstromen als bestuurder in het voetbal, zoals Daphne Koster, Manon Melis en Kirsten van de Ven dat al deden.”Sportbesturen staan op diversiteitsgebied nog met 1-0 achter
Alhoewel de dames met het winnen van het EK 2017 hoge ogen gooiden en de vrouwenvoetbalplaatjes niet aan te slepen waren, valt er in de sportbesturen nog winst te behalen op het gebied van de representatie van vrouwen.“Als je kijkt naar die besturen dan zie je dat de overgrote meerderheid van de voorzitters man is. Op dit moment is het beter gesteld dan 10 jaar geleden. Zo zijn er tegenwoordig circa 10 vrouwelijke voorzitters van de in totaal 77 sportbonden. Dat waren 10 jaar terug nog maar 3 tot 4 vrouwelijke voorzitters”, vertelt Van Zanen-Nieberg. “Alhoewel er dus sprake is van een stijgende lijn in het aantal vrouwelijke bestuursleden, is er nog geen gelijkwaardige representatie.”
Waar dat door komt? Van Zanen-Nieberg: “Volgens mij is er niet één specifieke oorzaak aan te wijzen. Soms heeft het te maken dat de dames te bescheiden zijn wat betreft hun eigen kwaliteiten. Het is bijvoorbeeld ok, als je niet alles weet. Mannen maken ook gebruik van hun netwerk als ze ergens tegenaan lopen. Soms kom ik voor vraagstukken te staan waarvoor ik advies inwin bij andere bestuurders. Daarnaast zie je ook dat als een bestuur al voor het overgrote deel uit mannen bestaat, het lastig is om daar als dame tussen te komen. Dat vraagt wel lef. Deze drempel zal lager worden naarmate er meer dames plaatsnemen in een bestuur.”
Het belang van diversiteit in sportbesturen
Voor zowel Van Zanen-Nieberg als Prange is er geen twijfel over mogelijk, het belang van diversiteit in besturen mag niet onderschat worden. Van Zanen-Nieberg: Een diverser team zorgt voor betere oplossingen voor vraagstukken door de verscheidenheid aan invalshoeken. Rationeel weten we dat allemaal, maar in de praktijk zien we toch dat er drempels of plafonds zijn waardoor mensen niet hun hand op durven steken”.Prange is ervan overtuigd dat meer diversiteit in sportbesturen ook bijdraagt aan diversiteit in de sportwereld zelf. “Ik denk dat diversiteit in alle vormen van bestuur belangrijk is, dus ook in sportbesturen. De emancipatie en strijd voor gelijkheid moet zowel down-top als top-down gebeuren. Als wij onszelf als democratie serieus nemen, maken we hier actief werk van. Dat begint met het uitleggen wat diversiteit eigenlijk is. Zo is het niet alleen een kwestie van zorgen voor meer vrouwen op de werkvloer, zoals men nog weleens lijkt te denken. Mannen zullen meer open moeten staan voor bijdragen van vrouwen. Vaak moet een vrouw zich aanpassen aan een erg gesloten en hiërarchische cultuur. Daarom moet je, als je wilt dat vrouwen in het bestuur plaatsnemen, je ook echt goed kijken hoe je je bestuurscultuur kunt veranderen.”
