Veelgestelde vragen over het Pensioenakkoord

Het Nederlandse pensioenstelsel staat bekend als een van de beste ter wereld. Toch is met name over de tweede pijler van het pensioenstelsel, de werknemerspensioenen, steeds meer discussie ontstaan. Die discussie gaat vooral over de financiële en maatschappelijke houdbaarheid.

De meeste werknemers bouwen pensioen op in een uitkeringsregeling: een regeling waarbij de pensioenuitkering vooraf met een bepaalde zekerheid wordt vastgesteld. De afgelopen jaren bleek die zekerheid beperkt: pensioenen stegen niet altijd met de inflatie mee en werden soms zelfs verlaagd. Daardoor brokkelt het vertrouwen in het pensioenstelsel af. • Voor veel mensen is niet duidelijk hoe ze pensioen opbouwen. Bovendien biedt het huidige stelsel weinig mogelijkheden voor maatwerk en keuzevrijheid, terwijl de samenleving hier steeds meer om vraagt. • Het stelsel sluit ook onvoldoende aan bij ontwikkelingen op de arbeidsmarkt: mensen veranderen steeds vaker van baan en er komen meer flexwerkers en zelfstandigen zonder personeel (zzp’ers). • Tot slot hebben meerdere kabinetten aangekondigd de huidige doorsneesystematiek af te schaffen.

Om de kwaliteit van ons pensioenstelsel ook op langere termijn te waarborgen, introduceert de SER een nieuwe premieregeling: het nieuwe contract. Hier delen mensen de risico’s zowel in de opbouwfase als in de uitkeringsfase. Sectoren krijgen de mogelijkheid om voor deze premieregeling te kiezen.

Daarnaast stellen we voor om de bestaande, verbeterde premieregeling ook toegankelijk te maken voor bedrijfstakpensioenfondsen.

In beide regelingen komen de rendementen eerder dan nu beschikbaar voor de opbouw van pensioen. Hierdoor hoeven er minder buffers opgebouwd te worden. Er is dus eerder zicht op een koopkrachtig pensioen.

De ingelegde premie komt meer ten goede aan de eigen pensioenopbouw. Dit maakt het makkelijker voor zzp’ers om aanvullend pensioen op te bouwen. De SER vraagt het kabinet om het mogelijk te maken dat zzp’ers zich vrijwillig kunnen aansluiten bij een pensioenfonds.

We houden belangrijke sterke elementen:

1. De verplichte pensioenopbouw blijft. De verplichte deelname maakt solidariteit mogelijk: risico’s in het opbouwen van pensioen kunnen worden gedeeld.
2. Pensioenuitkeringen zijn levenslang. Dat voorkomt dat mensen hun pensioenvermogen opmaken en aan het einde van hun leven te kort komen.
3. Het pensioenstelsel heeft lage uitvoeringskosten. Daardoor kan een groot deel van de premie-inleg rendement opleveren.
4. Deelnemers die nadeel ondervinden van de afschaffing van de doorsneesystematiek worden daarvoor voldoende gecompenseerd. Dit moet kostenneutraal kunnen. Onderzocht wordt in hoeverre uitvoerders deze compensatie kunnen toekennen in het jaar dat zij overgaan naar een nieuwe regeling.

Mensen die in een andere sector gaan werken, kunnen hun pensioen makkelijker meenemen naar een andere pensioenuitvoerder. Het nieuwe stelsel met premieafhankelijke opbouw past daardoor beter bij de huidige arbeidsmarkt, waarin mensen vaker dan voorheen van baan veranderen.

De pensioenopbouw wordt toegankelijker en aantrekkelijker voor zzp’ers door de directere relatie tussen premie en pensioen(opbouw). Zzp’ers kunnen een variabele premie inleggen, afhankelijk van het bedrijfsresultaat.

Daarnaast wordt het nabestaandenpensioen gestandaardiseerd. Dat zorgt ervoor dat er minder risico’s zijn voor het nabestaandenpensioen wanneer iemand van baan verandert.

Het SER-advies maakt onderdeel uit van een breder pakket van afspraken tussen kabinet, werkgeversorganisaties en vakbonden.

In dat pakket staan afspraken over de stijging van de AOW-leeftijd, de koppeling tussen de pensioenleeftijd en de levensverwachting, vroegpensioen voor zwaar werk en arbeidsongeschiktheidsverzekering voor zzp’ers. Voor de afspraken verwijst de SER naar de informatieve website over het pensioenstelsel van de Rijksoverheid.

De doorsneesystematiek houdt in dat jonge en oude deelnemers dezelfde premie betalen voor dezelfde pensioenopbouw. In de praktijk levert de premie van een jongere langer rendement op, waardoor er meer pensioenopbouw mee kan worden betaald. De doorsneesystematiek zorgt er dus voor dat de pensioenopbouw voor jongeren deels naar ouderen gaat.

De afschaffing van de doorsneesystematiek betekent dat mensen van alle leeftijden dezelfde pensioenpremie gaan betalen, een leeftijdsonafhankelijke premie. Op de langere termijn heeft de overgang van de doorsneesystematiek naar een leeftijdsafhankelijke opbouw voordelen voor iedereen, maar de overgang is ingewikkeld. Zonder compensatie staat een groot deel van de mensen die nu pensioen opbouwen, een slechter pensioen te wachten. Vooral mensen rond de 45 jaar zouden eindigen met een fors lagere pensioenopbouw dan voorheen. Deelnemers die door de overgang worden benadeeld, moeten voldoende gecompenseerd worden.

Het nieuwe contract is een premieregeling: niet de hoogte van de pensioenuitkering maar de ingelegde premie wordt vooraf vastgesteld. Dat gebeurt in het arbeidsvoorwaardenoverleg. Om een koopkrachtige pensioenuitkering te bereiken wordt een stabiele premie afgesproken. Dit voorkomt schokken in de premies die werkgevers en werknemers betalen en komt de algehele stabiliteit van het stelsel ten goede. Met regelmaat toetsen de sociale partners of de overeengekomen stabiele premie genoeg is om de beoogde pensioenuitkering te realiseren. Als blijkt dat de doelstelling structureel niet behaald wordt doordat de premie te laag of te hoog is, wordt dat besproken aan de arbeidsvoorwaardentafel.

De afgesproken premie wordt direct omgezet in een voorwaardelijk pensioen: een uitkering onder voorbehoud. Dit gebeurt in collectief verband. Het voorwaardelijk pensioen wordt vastgesteld op basis van de marktrente met UFR. Deze waardering is voorzichtig. Dat zorgt ervoor dat de kans op een meevallend pensioen groter is dan de kans op een tegenvallend pensioen.

In de het nieuwe contract wordt het vermogen van de fondsdeelnemers collectief belegd. Daarbij wordt rekening gehouden met de leeftijdssamenstelling van het fonds. Voor ouderen, die dichtbij hun pensioenleeftijd zijn, moet niet te veel beleggingsrisico worden genomen omdat zij meer behoefte hebben aan zekerheid over hun uitkering. Voor jongeren moet juist niet te weinig risico worden genomen zodat op termijn voldoende rendement kan worden behaald. Sociale partners en kabinet zullen het beleggingsbeleid op maat de komende periode uitwerken in procedures en wetgeving.

De nieuwe regeling kent een uitgebreide risicodeling. Dit betekent dat beleggingsresultaten en de gevolgen van een stijgende levensverwachting gezamenlijk worden gedeeld tussen deelnemers en gepensioneerden. Dit gebeurt door veranderingen in de financiële positie van het fonds uit te smeren over een aantal jaren. In de nieuwe regeling wordt elk jaar de financiële positie van het fonds bepaald. Een tekort of overschot wordt toebedeeld aan de deelnemers, de zogeheten slapers (voormalige deelnemers die nog geen pensioen ontvangen) en gepensioneerden. Om stabiliteit te bieden mag een tekort in maximaal tien jaar worden ingelopen.

De nieuwe regeling maakt het ook mogelijk om tekorten of overschotten te delen met toekomstige deelnemers. Hierdoor is naar verwachting een wat hoger pensioen mogelijk, bij eenzelfde risico. Uiteraard moeten toekomstige deelnemers niet te veel belast worden met een tekort. Daarom is er in de nieuwe regeling niet alleen een verantwoord beleggingsbeleid en een voorzichtige waardering, maar ook een ondergrens om grote en langdurige tekorten te voorkomen.

De verbeterde premieregeling is een pensioenregeling met beperkte risicodeling. In de opbouwfase is er geen risicodeling. In de uitkeringsfase delen alleen gepensioneerden risico’s met elkaar door spreiding van schokken. In de nieuwe solidaire pensioenregeling worden risico’s zowel in de opbouw- als in de uitkeringsfase gedeeld. De verbeterde premieregeling bestaat sinds 2016, toen de Wet verbeterde premieregeling in werking trad. Deze regeling geeft ruimte voor een persoonlijker invulling dan bij de nieuwe solidaire pensioenregeling: in de opbouwfase wordt gewerkt aan een persoonlijk pensioenvermogen dat in de jaren voor het pensioen geleidelijk wordt ingebracht in het collectief vermogen van gepensioneerden en aanspraak geeft op een uitkering.

De verbeterde premieregeling heeft op dit moment belangrijke nadelen voor bedrijfstakpensioenfondsen. Na afschaffing van de doorsneesystematiek wordt dit in bepaalde gevallen een alternatief voor de uitkeringsregeling die bedrijfstakpensioenfondsen nu veelal aanbieden. Dat geldt bijvoorbeeld voor sectoren waar sociale partners de voorkeur hebben voor een regeling met een meer persoonlijk karakter in de opbouwfase of voor ondernemingen en sectoren waar risicodeling met toekomstige deelnemers niet goed mogelijk omdat steeds minder mensen instromen. De verbeterde premieregeling moet dan wel beter toegankelijk worden voor deze fondsen. Hiervoor zijn nadere overgangsregels nodig en waarborgen voor het behoud van verplichte deelname aan het fonds.

Ja, pensioenaanspraken worden ook in de nieuwe vormen van pensioenopbouw gewaardeerd op basis van de risicovrije marktrente. DNB stelt de rentetermijnstructuur vast.

Nee. Het pensioen wordt minder zeker, dus zijn er kleinere buffers nodig. Het pensioen gaat daardoor meer meebewegen met de economische situatie. Het pensioen kan eerder omhoog als het economisch goed gaat, maar gaat ook eerder omlaag als het economisch niet goed gaat. Bewegingen omhoog en omlaag mogen over 10 jaar worden uitgesmeerd, zodat het inkomen van gepensioneerden redelijk stabiel is.

Juist niet. Bij lifecycle beleggen worden risico’s afgebouwd naarmate je ouder wordt. Als je jong bent kun je meer risico nemen en veel rendement halen; aan het eind neem je minder risico en heb je dus meer zekerheid.