De Sociaal-Economische Raad (SER) bracht in 2019 liefst 18 adviezen uit, zo is te lezen in het jaarverslag. Met het Pensioenakkoord en het Klimaatakkoord werden grote knopen doorgehakt. En er kwam – op advies van de SER – een ingroeiquotum voor vrouwen in de top. 9 hoogtepunten uit 2019.
Felix de Fijter
In Nederland hebben naar schatting 2,5 miljoen mensen moeite met taal, rekenen en digitale vaardigheden. De SER bracht daarom op eigen initiatief een advies uit over het schrijnende probleem van laaggeletterdheid: Samen werken aan taal (april 2019). Het advies kreeg veel bijval (Binnenlands Bestuur).
Laaggeletterdheid is een enorm maatschappelijk probleem, dat door het kabinet nog onvoldoende wordt onderkend, aldus de SER. Het is immers vaak ook een oorzaak van andere problemen, zoals schulden, slechte gezondheid of armoede.
De SER pleitte in het advies Integratie door werk (mei 2019) voor een effectievere ondersteuning van vluchtelingen met een verblijfsvergunning bij het zoeken naar werk. Voor een succesvolle integratie van deze nieuwkomers zijn meer maatwerk en een regionale infrastructuur van sociale voorzieningen nodig waarop gemeenten, werkgevers en werknemers een beroep kunnen doen. Dit SER-advies droeg bij aan de nieuwe inburgeringswet die in 2021 ingaat.
“Het is ons gelukt!”, aldus minister Koolmees van Sociale Zaken bij de presentatie van het principeakkoord voor de hervorming van het Nederlandse pensioenstelsel (juni 2019).
Als onderdeel van dat akkoord schreef de SER het advies Naar een nieuw pensioenstelsel. Met de voorstellen die hierin staan, sluit het stelsel beter aan op de veranderende arbeidsmarkt, worden pensioenregelingen persoonlijker en transparanter en komt er eerder zicht op een koopkrachtig pensioen. Tegelijkertijd, zegt de SER, worden de sterke kanten van het Nederlandse pensioenstelsel behouden, zoals lage kosten, verplichtstelling en een adequate pensioenopbouw. Een stuurgroep moet de nieuwe regeling nu gaan uitwerken.
Meer dan 600 afspraken om de uitstoot van broeikasgassen met 49 procent te verminderen. Dat is het Klimaatakkoord in een notendop. Net voor de zomer werd dit een historisch feit: het akkoord werd in juni 2019 gepresenteerd. De SER faciliteerde het proces ernaartoe en blijft ook betrokken. De raad ondersteunt het voortgangsoverleg en bouwt aan een platform met als doel de onderlinge samenwerking tussen partijen te verdiepen, te leren van elkaars ervaringen en kansen, uitdagingen en inspirerende voorbeelden te identificeren.
De weg van jongeren naar een zelfstandig bestaan verloopt trager dan voorheen, stelde de SER in de verkenning Hoge verwachtingen (augustus 2019), die werd voorbereid door het SER-Jongerenplatform. Er tekent zich steeds duidelijker een maatschappelijke scheidslijn af. Wie de juiste relaties en netwerken heeft, heeft bijvoorbeeld meer kans op interessant werk en op een soepeler combinatie van werk en zorg. Wie dergelijk ‘sociaal kapitaal’ niet van huis uit meekrijgt, heeft het een stuk moeilijker.
Aanbevelingen over de generatietoets en het leenstelsel maakten veel los in de politiek. Het kabinet onderschrijft de conclusie van het jongerenplatform. Het zal een generatietoets invoeren bij de ontwikkeling van wetten en regels en gaat de financiële positie van studenten onderzoeken.
Er zijn nog steeds te weinig vrouwen en mensen met een niet-westerse migratieachtergrond in de top van het Nederlandse bedrijfsleven. Dat aantal groeit wel, maar het gaat te langzaam. De SER pleit in het advies Diversiteit aan de top (september 2019) daarom voor een integrale aanpak met steviger maatregelen.
Onderdeel hiervan is een zogenoemd ‘ingroeiquotum’ voor de Raden van Commissarissen van beursgenoteerde bedrijven om genderdiversiteit te bevorderen. Al in december nam de Tweede Kamer dit SER-advies met een grote meerderheid over.
In het advies Obstakels deelname ondernemingsraden (oktober 2019) constateerde de SER dat de wetgeving veel mogelijkheden biedt om flexwerkers te betrekken bij medezeggenschap, maar dat die mogelijkheden onvoldoende worden benut. In de Wet op de ondernemingsraden (WOR) staat bijvoorbeeld dat een ondernemingsraad moet bestaan uit ‘in de onderneming werkzame personen’. Daar kun je in goed overleg ook flexwerkers onder scharen, aldus de SER.
Ontwikkelingen als de energietransitie en automatisering zorgen ervoor dat de arbeidsmarkt steeds verandert. Om te zorgen dat mensen kunnen blijven leren, ontwikkelde de SER op verzoek van het kabinet de actie-agenda Leven Lang Ontwikkelen. Die bevat drie actiepunten: 1) goede voorbeelden zoeken en delen, 2) inzicht in wet- en regelgeving vergroten en het gesprek hierover aangaan met beleidsbepalers en 3) mensen met elkaar in contact brengen om kennis uit te wisselen.
Onder het motto ‘Jij maakt het mogelijk’ vond in november 2019 bijvoorbeeld een grote landelijke conferentie plaats in het SER-gebouw. Ook de Commissie Regulering van Werk (‘Commissie Borstlap’) geeft leven lang ontwikkelen een rol in de hervorming van de arbeidsmarkt. Dat staat in het eindrapport dat deze commissie eind januari presenteerde.
In zowel de natuursteensector, de metaalsector als de sierteeltsector werd in 2019 een handtekening gezet onder een IMVO-convenant. In zo’n convenant spreken bedrijven, vakbonden en overheid af om samen misstanden in productieketens tegen te gaan en productieprocessen duurzamer en eerlijker te maken. Met de drie nieuwkomers zijn er inmiddels tien sectoren waarin partijen in convenanten samenwerken; de SER ondersteunt acht van hen in de implementatie. Twee nieuwe convenanten zijn nog in de maak.
De Sociaal-Economische Raad (SER) publiceert ieder jaar voor 1 april zijn jaarverslag met daarin een overzicht van zijn activiteiten. Benieuwd naar wat de SER in het afgelopen jaar heeft bereikt? Bekijk het volledige jaarverslag over 2019. Of bekijk de video met het voorwoord van Mariëtte Hamer.
